De overtuigingskracht van ervaring

Twee weken geleden had ik een aantal tussentijdse coachingsgesprekken in het programma Waarderend Leiderschap in het Onderwijs. Er werden veel mooie verhalen gedeeld waar een inspirerende lijn in zat. Mensen waren heel enthousiast over wat zij geprobeerd hadden in de praktijk en hoe dat uitgepakt had. “De waarderende aanpak werkt echt!”, was de conclusie. Wat daaruit naar voren kwam, was de kracht waarmee ervaring mensen overtuigt. Interessant is dat je die kracht als schoolleider bewust kunt benutten.

Scepsis is prima
Mensen zijn nog wel eens sceptisch over een idee of een werkwijze. Dat komen we ook regelmatig tegen als we mensen meenemen in Waarderend Leiderschap. Dan lijkt het te mooi om waar te zijn en dan gaat men op zoek naar de grenzen: wanneer werkt het niet? Wat ons betreft is die scepsis prima. Het betekent namelijk dat je nieuwsgierig bent en nog met vraagtekens zit. Je bent nog niet overtuigd, maar je staat wel open voor de mogelijkheid om het eens te proberen.

Proberen is proeven
Een van de verhalen kwam van een deelnemer die er wat sceptisch inzat en toch de waarderende aanpak eens wilde toepassen in een ontwikkelgesprek met een leerkracht. Het was een heel fijn gesprek, waarbij zij verrast was wat eruit kwam. Dat smaakte naar meer en zo is zij op dezelfde voet verdergegaan. Ten tijde van ons coachingsgesprek had zij inmiddels negen gesprekken achter de rug en was zij oprecht overtuigd door haar ervaring: dit werkt echt! Natuurlijk was het ene gesprek wat diepgaander en verrassender dan het andere. Maar zelfs het gesprek dat wat stroever verliep, had wat moois opgeleverd en was door de medewerker als plezierig ervaren. Al pratende kwamen we erop dat je beter gaat begrijpen wat er werkt en hoe het werkt als je het zelf ervaart en daarop reflecteert. Wat je hieruit mee kunt nemen, is dat je als schoolleider anderen niet hoeft te overtuigen. Het is vooral belangrijk dat je mensen verleidt om iets eerst te proeven. Dat kun je op verschillende manieren doen.

Je kunt de eerste ervaring creëren
“Wat maakte dat je ondanks je aanvankelijke scepsis het toch hebt geprobeerd?” vroeg ik de schoolleider uit bovenstaand verhaal. Zij vertelde dat zij op de eerste trainingsdag zelf had ervaren wat het waarderend interview met haar had gedaan. Dat was een ervaring die zij anderen ook gunde. Dus als je als schoolleider wilt dat leerkrachten iets proeven, dan kun je dat onder andere doen door het voorbeeld te geven. Dan laat je hen ervaren wat je graag wilt dat zij gaan leren. Zo kun je bij een leerkracht die een bepaalde ouder lastig vindt, eerst de tijd nemen en de ander laten vertellen wat er aan de hand is. Daarna kun je erkenning geven voor het probleem, onderzoeken wat het positieve verlangen is en verkennen wat perspectief zou kunnen bieden. Tenslotte kun je de ervaring van dat gesprek benutten door het te evalueren. Hoe heb je dit gesprek ervaren? Hoe zou het voor je zijn als die ouder het volgende gesprek ook zo zou ervaren? Vind je het interessant als we eens gaan kijken wat hierin werkt?

Je kunt de ervaring laten voorstellen
Het kan zijn dat dit al voldoende is om mensen te verleiden om iets te proberen. Het kan ook zijn dat daar meer voor nodig is. Iets nieuws proberen kan best spannend zijn. Om een nieuwe overtuiging te ervaren en vast te pakken, is het soms nodig om een bestaande overtuiging los te laten. Als iemand daar al lang aan vast heeft gehouden, en er dus houvast aan ontleent, voelt dat ongemakkelijk en onzeker. Zo zijn er leerkrachten en docenten die vasthouden aan een bepaalde visie op onderwijs, terwijl je als school een andere weg in wilt slaan. Dat vraagt dan om eerst stil te staan bij hun beelden. Waarom is dat voor hen belangrijk? Waar ontlenen zij waarde en houvast aan? Meestal hoor je dan zaken die ook in de nieuwe werkwijze van waarde kunnen zijn, alleen op een andere manier. Als je weet waar mensen hun positieve verlangen naar uitgaat, kun je hen makkelijker uitnodigen om mee te doen en nieuwe dingen te proberen. Bijvoorbeeld door te vragen: “Stel je voor dat meer leerlingen door deze nieuwe aanpak aan je lippen hangen als je een verhaal vertelt, hoe zou dat voor je zijn?” Door de manier waarop de vraag gesteld is, gaan mensen het zich daadwerkelijk voorstellen. Dat kan leiden tot “Ik zou het inderdaad wel eens kunnen proberen.”

Je kunt hun ervaring eerst serieus nemen
“Dat hebben we al eens geprobeerd en dat werkte toen ook niet!” Dat is natuurlijk een van de beste excuses om iets niet te proberen. De grote verleiding is dan om te gaan overtuigen wat er anders aan is. Dat gaat natuurlijk niet werken. Men is namelijk door een negatieve ervaring ergens van overtuigd geraakt. Dus is het belangrijk om dat eerst te onderzoeken: “Interessant, vertel! Wat hebben jullie toen geprobeerd? Hoe is dat toen gegaan? Wat hebben jullie ervan geleerd? Wat het verhaal ook gaat zijn, je zal er altijd zaken in horen waar je bij kunt aanhaken. Je hoort wat mensen belangrijk vinden, je hoort waar overtuigingen op gebaseerd zijn, je hoort wijze raad en je hoort kansen om juist wat anders te proberen dan tot dan toe geprobeerd is. Als je daarbij aansluit, kun je hen uitnodigen om een volgende stap te zetten met de vraag: “Vinden jullie het interessant als we eens gaan verkennen hoe wij jullie ervaring juist kunnen benutten om het nu wel te laten slagen?”

Boven alles: erken de autonomie van de ander
Om ervaring zijn overtuigende werk te laten doen, is het hoe dan ook belangrijk dat het mensen hun eigen keus is om de ervaring op te doen. Dan doen mensen het vanuit een positief verlangen en dan willen ze ook dat het slaagt. De kans op een succeservaring is dan groter. Als je het gaat afdwingen, dan is de kans groot dat mensen gaan saboteren en dat het een faalervaring wordt. Dan versterk je juist de overtuiging “Zie je wel dat het niet werkt!”. Het erkennen van de autonomie van de ander is essentieel. Het leuke is: als een enkeling ervoor kiest om iets niet te proberen, kan dat juist een ervaring worden die overtuigend gaat werken. Bijvoorbeeld als iemand gaat merken dat anderen wel bepaalde progressie boeken. Je kunt het organiseren dat mensen hun verhalen, ervaringen en inzichten met elkaar delen. Als anderen daardoor gaan merken dat zij mooie ervaringen missen als zij het niet proberen, zou het zomaar kunnen zijn dat ze toch gemotiveerd raken.

Deel deze pagina met je netwerk: