Eigenlijk heeft iedereen in het onderwijs gelijk

In het onderwijs lijkt een richtingenstrijd gaande. Er wordt aan alle kanten geroepen om ingrepen en veranderingen waarbij men het eigen gelijk gebruikt om het gelijk van anderen van tafel te vegen. De laatste duit in het zakje van negatief nieuws over het onderwijs is de meest recente PISA ranking. Het gemiddelde leesniveau van 15-jarigen is gekelderd en dat leidt tot een nieuwe ronde van vingerwijzen. Als we er met elkaar uit willen komen hebben we echter meer aan een constructieve en waarderende aanpak.

De schuld zoeken is zinloos
Natuurlijk is de situatie alarmerend en moet er iets gedaan worden om tot betere resultaten te komen. Daarbij wordt ernaar ‘schuldigen’ gewezen en geroepen dat we van bepaalde ontwikkelingen in het onderwijs af moeten. Zo krijgt het vernieuwingsonderwijs de schuld, wordt ontdekkend en gepersonaliseerd leren verketterd, omdat leerlingen te veel eigenaar geworden zouden zijn van hun eigen leren. Echter, zoveel vernieuwend onderwijs is er niet in Nederland dat het verantwoordelijk gehouden kan worden voor een gemiddelde daling.

Anderen roepen weer dat het traditionele onderwijs te demotiverend is voor leerlingen. Dat is evenwel een probleem van het hele systeem, want hoe motiverend is het als je weer eens met een PISA ranking om de oren wordt geslagen? Hoe motiverend is het als de inspectie op oorlogspad is en je school als zeer zwak bestempeld? Als we echt willen dat er wat gebeurt, dat iedereen gemotiveerd aan de slag gaat, dan hebben we andere verhalen nodig. Sowieso is de werkelijkheid te complex om één oorzaak aan te wijzen. Zelfs het gehekelde begrijpend lezen is niet het enige punt waar verandering nodig is. Als er echt iets anders mag in het onderwijs, dan is het dat we eens afstappen van dat oordelen en elkaar de maat nemen. Dat motiveert niemand om zijn schouders eronder te zetten.

Want iedereen heeft gelijk
Natuurlijk hebben de mensen gelijk die zeggen dat het motiveren van leerlingen superbelangrijk is en dat we vooral bij de reeds aanwezige intrinsieke motivatie moeten aansluiten. Net als de mensen die zeggen dat leerlingen bepaalde zaken moeten leren om verder te kunnen in het leven. Vanzelfsprekend hebben de mensen gelijk die zeggen dat we meer moeten doen aan automatiseren. Evenzo de mensen die stellen dat we moeten aansluiten bij de natuurlijke nieuwsgierigheid en wil om te ontdekken van kinderen. Het is evident dat we gebruik moeten maken van bewezen methoden. Tegelijkertijd is het belangrijk dat leraren autonomie ervaren om vrij van methoden wat te proberen om te kijken of het werkt. Natuurlijk is het belangrijk dat leerlingen context meekrijgen zodat zij het leren als relevant ervaren. Net als het oefenen los van die context, zodat specifieke vaardigheden worden getraind. Vanzelfsprekend zijn kinderen eigenaar van hun eigen leerproces, want daar vindt het leren plaats. Dat is net zo waar als dat het aan leraren is om leerprocessen te sturen en leerlingen uit te dagen. Het is evident dat daarbij ruimte hoort te zijn voor individuele leertrajecten. Tegelijkertijd kan een individu zich optrekken aan het collectief. Mensen hebben helemaal gelijk dat tijden veranderd zijn en alle kennis gevonden kan worden. Net als de mensen die zeggen dat leerlingen daarvoor de nodige kennis moeten meekrijgen om zin en onzin van elkaar te scheiden. Kortom, iedereen die wat vindt over het onderwijs heeft gelijk als die vertelt wat er wél belangrijk is.

Dus laten we optellen wat van waarde is
Als we echt het onderwijs verder willen helpen, dan wil ik iedereen een rekensom meegeven. Wat zou er gebeuren als we alle waarde achter ieders gelijk bij elkaar op zouden tellen? Wat zou er gebeuren als we en-en-en zouden doen? Als iedereen in het systeem bezig is om van elkaar te leren? Als de inspectie nieuwsgierig op scholen gaat onderzoeken wat er werkt en dat deelt? Als leiders in het onderwijs het leerproces van de professionals gaan sturen, zodat zij van elkaar leren? Als collega’s bij elkaar in de klas gaan kijken, samen lessen voorbereiden en verbinding zoeken met andere professionals buiten de school? Dat vraagt in de eerste plaats om aandachtig naar elkaar te luisteren en elkaar te bevragen. Dat vraagt diepgaande gesprekken over ervaringen en werkende principes. Dat vraagt om de beoordelende blik te vervangen door de waarderende blik. Als we met elkaar de krachten gaan bundelen om te delen wat er van waarde is, dan kunnen we samen fantastisch onderwijs bouwen. Iedereen kan positief meewerken aan dat nieuwe verhaal, want iedereen heeft (blijkbaar 😉 ) verstand van onderwijs.