Evalueren, dat is nog eens leren!

Onlangs had ik een droom, waarin iemand mijn kinderen een streek leverde door ze in een vervelende situatie te plaatsen. Wat de specifieke situatie was, kan ik mij niet herinneren, maar de dialoog die erop volgde wel. Toen ik namelijk vroeg waarom diegene dat gedaan had, zei deze: “Ach joh, daar leren ze van.” Vervolgens vroeg ik: “Heb je het dan met ze nabesproken?” Na een ontkennend antwoord riep ik in verbazing uit: “Als je het niet evalueert, wat hebben ze er dan van geleerd?” En toen werd ik wakker. Want ineens was voor mij helder waarom een inzicht dat ik al langer heb, zo waardevol is.

Al doende leert men?
Dat zeggen we vaak: “Al doende leert men.” Het is meestal bedoeld als een geruststellende gedachte wanneer dingen mis zijn gegaan. Het is helemaal niet erg dat het niet gelukt is, we doen gewoon een volgende poging. Als je al doende doorzet komt er vast een keer een moment waarop het wel lukt. Kinderen leren dan ook van jongs af aan op school: “Proberen is leren”. Blijven proberen en doorzetten is zeker heel waardevol. Net als veel doen, veel ‘vlieguren’ maken, heel waardevol kan zijn om vaardigheden te automatiseren en te verfijnen. Alleen blijft het leren beperkt als je niet evalueert wat je gedaan hebt.

Evalueren gaat dieper
Al doende kunnen we mooie ontdekkingen doen van wat er werkt. Als we vervolgens gaan evalueren, dan stellen wij vragen die ons helpen om de waarde van onze ontdekking te achterhalen. Wat maakt dat het werkt? Welke principes zitten er blijkbaar achter? Hoe kunnen we die benutten in andere situaties? De vragen die wij kunnen stellen in het evalueren, maakt dat we veel dieper leren en veel essentiëler. Zelf vind ik bijvoorbeeld het afsluitende coachingsgesprek in het programma Waarderend Leiderschap in het Onderwijs een van de mooiste momenten, omdat regelmatig de meest waardevolle kwartjes vallen aan het eind van het leerproces. En met evalueren komt ook het besef: ik heb echt wat geleerd!Evalueren is dus essentieel in het onderwijs
Nu met de herstart in het onderwijs verneem ik uit het veld dat er in de eerste plaats wordt geïnvesteerd in het contact en vervolgens in instructie. Contact is natuurlijk superbelangrijk, want dat hebben we enorm gemist. Nu weten we weer hoe waardevol dat is. Instructie daarentegen, hebben de kinderen nauwelijks gemist. Daar hebben we allerlei vormen voor gevonden in onderwijs op afstand die prima werkten. In dat contact is juist het evalueren zo essentieel. Want je hebt vaak die ander, in dit geval de leerkracht nodig, om vragen te stellen die je aan het denken zetten. Vragen die je anders laten kijken naar zaken. Vragen die je helpen om te reflecteren en daarmee om te leren. Dus nu we weer in contact zijn, is het belangrijk om te evalueren hoe opdrachten gemaakt zijn en wat leerlingen daarvan kunnen leren.

Voor de ontwikkeling van de kinderen
Wat in eerste instantie wellicht nog interessanter is, is om met de leerlingen te evalueren hoe het ging met het thuisonderwijs. Want nu blijkt dat zo’n 90 procent van de kinderen helemaal bij is en sommigen zelfs sneller zijn gegaan in hun ontwikkeling. Juist omdat in het onderwijs de aandacht vaak uitgaat naar wat er mis is zoals ‘de achterstanden’, is het fantastisch om met de kinderen te onderzoeken wat er gewerkt heeft in onderwijs op afstand en waarom dat voor hen werkte. Wat motiveerde hen? Wat vonden ze interessant om te leren? En waarom? Blijkbaar hebben ze ook het nodige opgepikt, dus: op welke manier heeft instructie hen geholpen? En wat vinden zij daarin een prettige manier? Wat hielp hen om te leren? Wat vonden ze gave opdrachten?

Voor de ontwikkeling van de leerkrachten en het team
Stel je voor dat leerkrachten op die manier de afgelopen periode met de leerlingen evalueren. Wat kan je daarmee allemaal ontdekken wat de docenten, het team en het onderwijs op school kan versterken? Want we hebben een unieke periode achter de rug, waarin leerkrachten heel veel dingen gedaan hebben die zij nooit eerder hebben gedaan. Dus als je als schoolleider wilt dat zij bewust worden van hun kracht en effectiviteit in deze vernieuwing, dan ben jij degene die de vragen kan stellen zodat van het doen geleerd wordt. Naast een compliment voor hun inzet, verdienen leraren het om bewust te worden van wat deze periode hen gebracht heeft. Natuurlijk was het niet altijd makkelijk en hebben je leerkrachten de nodige zaken gemist. Als jij de focus legt op de ‘wel’-kant, dan gaat men ontdekken waarom hetgeen zij gemist hebben belangrijk is en waarom dat wat allemaal wel werkte zo van waarde is. Dan ontstaan er kansen om beter aan te sluiten bij de leerstijlen van kinderen. Misschien gaan we dan beginnen aan de paradigmashift waarin we anders gaan kijken naar de organisatie van het onderwijs. Wellicht maken we meer werk van ‘flipping the classroom’, omdat we nu hebben ervaren wat wel essentieel is om met leerlingen te bespreken en dat instructie heel anders kan. Wie weet vinden we zo zelfs andere oplossingen voor het lerarentekort. Allemaal potentieel dat alleen naar boven komt als we evalueren wat we gedaan hebben, wat daarin werkte en waarom.

En voor je eigen ontwikkeling als schoolleider
Als schoolleider zit je ook in een bijzondere en hectische periode. Als straks alles is afgerond en helemaal op orde is voor volgend schooljaar, kom je misschien toe aan je eigen evaluatie. Dan is het wellicht prettig om te weten dat wij die ander zijn die je daarbij kan helpen. Je kan jezelf een VIP-dag gunnen, waarin je terugkijkt op de afgelopen periode en daarin zowel ontlaadt als oplaadt, zodat je opgeruimd de zomervakantie in gaat. Dat kan je alleen doen, samen met je MT of samen met collega’s uit je stichting. Voor meer informatie en om je belangstelling aan te geven, kan je naar deze pagina op onze site gaan.

Deel deze pagina met je netwerk: