Het omkeren van onmacht
Aan het einde van het schooljaar zijn er allerlei gesprekken waarin wordt teruggekeken op de ontwikkelingen en waarin beslissingen worden medegedeeld. Dat kunnen nog wel eens gesprekken zijn waarin mensen geconfronteerd worden met zaken die niet voldoende gelukt zijn. Het is volkomen menselijk om dan naar excuses en factoren buiten jezelf te wijzen waar je geen invloed op had. Tegelijkertijd maken we onszelf met die gemakkelijke ontsnappingsroute ook onmachtig. Dat is onprettig, ineffectief en onnodig. Gelukkig kan jij het kijken en denken van mensen keren met de conclusies die je trekt en de vragen die je stelt.
Onmacht kan besmettelijk zijn
We kennen dat allemaal vast wel. Als mensen een heel verhaal ophouden met allerlei zaken die hen overkomen zijn, waar zij niets aan kunnen doen, dan voel je de energie wegstromen. De onmacht in hun verhaal kan jou ook een onmachtig gevoel geven. Je hoort allerlei zaken waar je niets aan kunt veranderen. Je begrijpt maar al te goed hoe vervelend het is. Je wilt graag helpen, maar je staat met je mond vol tanden en je goed bedoelde adviezen komen niet aan. Jouw ongemak bij andermans onmacht, doet je zelf onmachtig voelen.
Het begint met begrip
Hoewel je het misschien niet doorhebt, met je invoelend vermogen ben je al bijna halverwege. Je hoeft alleen maar hardop een conclusie te trekken over wat je denkt dat de ander ervaart, en de eerste zucht van verlichting is een feit. Bijvoorbeeld: “Dus dat was nogal onverwacht.” “Dat kwam er ook nog eens bij.” “Daar kon je weinig aan doen.” “Dan is het logisch dat je het even niet meer weet.” Et cetera. Het is namelijk belangrijk dat de onmacht er mag zijn. Pas als je accepteert dat je op sommige zaken geen invloed hebt, kun je de focus verleggen. Dan kun je kijken naar waar je wel invloed op hebt.
Want onmacht zegt alles over hoe we kijken
Het verleggen van de focus is belangrijk, want onmacht komt namelijk primair voort uit onze manier van kijken. We nemen die manier van kijken vanuit ons begrip vaak zomaar aan, terwijl het heel helpend en ook leuk is om daar uitdagende vragen over te stellen. Zo zeggen mensen vaak al snel: “Ja, het is heel complex”. Dat kan best waar zijn, alleen helpt het je niet om zo te kijken. Daarbij vinden we zaken vaak complex als we zelf moeilijk lopen te denken en van alles met elkaar in verband brengen. Wat dan helpt is om zaken tot de kern terug te brengen. Dus na de conclusie “Je vindt het heel ingewikkeld”, kun je de ander anders laten kijken met de vraag: “En wat als je het nu eenvoudig maakt?” Eventueel gevolgd met een zin als “Waar zou je dan voor kiezen?”.
Hieronder meer voorbeelden van reacties en vragen bij onmachtzinnen.
Onmachtzin | Begripvolle conclusie | Omkerend vraag |
Het is heel complex. | Je vindt het ingewikkeld. | Wat als het eenvoudig zou zijn? |
Het is allemaal zo onzeker. | Je weet niet waar je aan toe bent. | Wat weet je al wel zeker? Wat geeft je houvast? |
Daar heb ik geen invloed op. | Je voelt je onmachtig. | Waar heb je wel invloed op? |
De dingen veranderen te snel. | Je kan het niet bijbenen. | Wat is eigenlijk hetzelfde gebleven? Waar kun je op terugvallen? |
Ze luisteren niet. | Je voelt je niet gehoord. | Wat willen zij dat jij hoort? Wat zou je daarmee kunnen? |
Dat gaat toch niet lukken. | Het heeft geen zin volgens jou. | Stel dat het wel kans van slagen heeft? |
Zo kun je juist invloed vinden
Een van de excuses die je waarschijnlijk al meermalen hebt gehoord, is: “Ja, maar door Corona…” Natuurlijk zijn we daar begripvol voor. We vonden het allemaal vervelend dat veel zaken niet konden gaan zoals we wilden. Het is echter zonde als we vanuit onze empathie dat niet nader onderzoeken. Er ligt namelijk interessante informatie verscholen in zo’n excuus, die juist zichtbaar kan maken waar wel onze invloed ligt. Want door Corona heeft iemand blijkbaar wat gemist dat belangrijk was. Wat heeft diegene dan gemist? Waarom was dat belangrijk? Wat kun je er nu alsnog mee? Wat kunnen we ervan leren voor een volgende keer? Hoe kunnen we dan zaken anders doen?
Wat gemist werd | Begripvolle conclusie | Omkerend vraag |
Ik heb het persoonlijk contact gemist. Over zo’n scherm voel je toch niet goed wat er speelt. | Het is belangrijk voor jou om te weten hoe de ander erbij zit. | Stel dat we toch weer eens achter een scherm moeten, hoe zou je dat dan kunnen onderzoeken? |
Door alle lessen die uitvielen, heb ik mijn programma niet kunnen afmaken. | Je vindt het belangrijk dat de leerlingen alles meekrijgen. | Stel dat je daarin keuzes zou kunnen maken, welke zaken zouden de leerlingen op een andere manier mee kunnen krijgen en welke dingen zijn dan essentieel om in de les te behandelen? |
De leerlingen zijn door Corona heel ongemotiveerd. | Je vindt het lastig om hen te motiveren. | Wat houdt ze nu dan vooral bezig?
Waarom is dat belangrijk voor hen? Hoe zou je daarbij aan kunnen haken? |
De leerlingen beginnen met achterstanden aan het nieuwe jaar. | Je kunt dus niet beginnen waar je zou willen beginnen. | Waar zou je dan wel kunnen beginnen? Op welke manier kun je dat integreren in je programma? |
Heb lol in het keren van onmacht
Ongetwijfeld zijn er nog veel meer redenen en excuses te bedenken. Laat vooral jouw lol zitten in het omdraaien. Het is in de eerste plaats gaaf als je zo raak zit met je conclusie dat die ander zegt “Precies, dat is het!”. Dan weet je dat jouw empathie ontvangen is. Vervolgens zit de lol in het vinden van die vraag waarmee je ze de andere kant op laat kijken. Desnoods houd je het eenvoudig door de blikrichting 180 graden te laten draaien: “En stel dat het wel mogelijk zou zijn?” Geniet van de manier waarop je anders kijken en denken kunt ontlokken en daarmee mensen echt verder helpt.
Wil je weten hoe dat werkt? Dan ben je van harte welkom bij de online Workshop “Waarderend Leiderschap: het behouden en ontwikkelen van leerkrachten ten tijde van lerarentekort” op maandag 20 juni 2022 van 10.00 tot 12.00 uur.
Vertel hieronder wat jij hebt gewaardeerd aan dit artikel.
Deel deze pagina met je netwerk: