Het ont-moeten van minister Bussemaker
Op donderdag 12 februari 2015 heb ik een uur lang met minister Bussemaker van gedachten kunnen wisselen over haar en mijn missie in het onderwijs. Het was een plezierige ontmoeting. De minister was sympathiek, nieuwsgierig en stelde veel vragen; kwaliteiten die ik zeer in leiders waardeer. Gaandeweg het gesprek werd ook duidelijk dat wij een gedeelde missie hebben. Het was een ontmoeting waarin ont-moeten een thema was: weg met het ‘moeten’, het gaat om ‘willen’.
Gedeelde ervaring
Minister Bussemaker was zeer geïnteresseerd in mijn persoonlijke missie: leiders in het onderwijs leren hoe zij met waarderend leiderschap hun scholen kunnen laten schitteren. Ik leer hoe zij negativiteit in hun school kunnen keren door het stellen van vragen die de aandacht richten op positiviteit; en hoe met de aanpak van Waarderend Onderzoeken het deficit-denken in het onderwijs, het denken in tekorten en problemen, vervangen kan worden door denken in potentieel en progressie.
De minister beaamde dat negativiteit en deficit-denken een thema is in het onderwijs en was benieuwd hoe dat zich naar mijn ervaring uitte. Daarop gaf ik het voorbeeld dat binnen het onderwijsveld communicatie van de inspectie en het ministerie vaak vertaald wordt naar ‘Wij moeten…’ en ‘Wij moeten meer…’ in plaats van ‘Wat willen wij ermee?’ en ‘Hoe kunnen wij op een andere manier…?’
Gedeelde missie
Deze negatieve interactie met het onderwijsveld ziet minister Bussemaker inderdaad als een probleem. Zij geeft aan dat zij juist zou willen dat leerkrachten, docenten en leiders in het onderwijs de grote ruimte herkennen en benutten die zij hebben om als vakmensen het onderwijs op hun eigen manier te geven en te organiseren.
Natuurlijk zijn de resultaten belangrijk, maar in de manier waarop die behaald worden, hebben scholen volgens haar veel vrijheid. Zeker als het gaat om leren als proces: hoe leren leerlingen het beste? Het is in haar ogen broodnodig dat deze ruimte wordt benut, want haar grootste zorg is de relatief lage motivatie van leerlingen. Zij zou graag willen dat zij met meer plezier onderwijs genieten. Dat kan volgens mij als docenten en leerkrachten, gestimuleerd door hun leiders, gaan denken in potentieel en progressie en daardoor hun vak met meer plezier uitoefenen. Als zij zelf gaan ont-moeten, gaan zij leerlingen meer ontmoeten en beter aansluiten bij wat hen drijft.
Het werd duidelijk dat de minister en ik een missie delen: uiteindelijk willen wij dat de leerlingen gaan schitteren, en dat doel willen we bereiken door de leiders en vakmensen in het onderwijs te laten schitteren.
Wat het ministerie kan doen
“Wat zou het ministerie kunnen doen om de negativiteit in het onderwijs te keren?”, vroeg minister Bussemaker. Daarbij adviseerde ik onder andere om vanuit het ministerie de voorbeeldige, schitterende scholen in het spotlicht te zetten. Waarderend Onderzoeken betekent dat je binnen het onderwijsveld hun mooie verhalen van ‘het beste’ vertelt, dat je zichtbaar maakt wat zij doen dat van waarde is. Dat is een manier om aandacht te geven aan wat je wilt laten groeien. Een goed voorbeeld daarvan was de uitzending van Tegenlicht van 1 februari 2015. Daarin wordt ook zichtbaar hoe leiders en leerkrachten de ruimte kunnen benutten die er is; hoe zij kunnen ont-moeten. (Die uitzending is nog online terug te zien: ‘De onderwijzer aan de macht’.)
Wat jij als leider kunt doen
Hoe kun je nu als leider zorgen dat docenten de ruimte zien die ze hebben, en die benutten om het beste onderwijs te geven? Een mooi antwoord daarop kwam in alweer een aflevering van Tegenlicht, ditmaal over ‘De nieuwe wijsheid van Recardo Semler’. Hij stelt: ons leven is nu eenmaal georganiseerd in hokjes: “We are box people.” Als wij zaken anders willen, dan gaan wij ‘outside the box’ denken. Vervolgens verandert er weinig, omdat die inzichten te weinig relatie hebben met wat er binnen de kaders van ons gevraagd wordt. Dat werkt dus niet. Het gaat erom: hoe kunnen wij bínnen de hokjes anders denken?
Die opmerking maakte voor mij weer duidelijk waarom Waarderend Onderzoeken werkt. Het biedt een ander perspectief op je ervaring, laat zien dat je kunt ont-moeten en toont je waar de vrijheid ligt om je dromen te realiseren. Bijvoorbeeld de droom om binnen de kaders van het ministerie en de inspectie als vakmens alle ruimte te benutten om je leerlingen te laten schitteren.
Deel dit bericht met je netwerk: