Hoe helden je dapper maken
Afgelopen week was het bevrijdingsdag. In de kerkdienst van afgelopen zondag stond de voorganger stil bij het leven van Kaj Munk. Deze Deense predikant ging openlijk en geweldloos in verzet tegen de Duitse bezetter. Toen het hele verhaal verteld was, zei onze predikant: “Wat ik mij nu afvraag is: zou ik in die situatie nou hetzelfde gedaan hebben?” Dat lijkt een logische vraag, doch als we echt iets van onze helden mee willen krijgen, is mijns inziens een andere vraag veel interessanter.
Wie was Kaj Munk?
Kaj Munk was een Lutherse predikant, dichter en toneelschrijver. Hij had bewondering voor krachtige persoonlijkheden en leiders. Doch keerde zich tegen Hitler, toen deze de anti-Joodse wetten invoerde, en tegen Mussolini, toen Ethiopië werd binnengevallen. Zelf was hij wel voor een krachtige leider die de Scandinavische landen zou verenigen. Dus toen de Deense regering en het Deense volk de Duitsers zonder enige vorm van verzet het land lieten bezetten, was hij ontstelt. Hij verweet zijn landgenoten een gebrek aan moed en geloofskracht en dus ging hij voor in het protest, onder andere door vanaf de kansel te blijven verkondigen dat het Nationaalsocialisme niet verenigbaar was met het Christelijk geloof. Gaandeweg groeide het verzet in Denemarken en daarmee ook de behoefte van de Duitsers aan vergelding. Als uitgesproken bovengrondse spreekbuis van het verzet, kwam Munk bovenaan de dodenlijst te staan. Uiteindelijk werd hij op 4 januari 1944 door een moordcommando meegenomen en geliquideerd. In een verzetskrant werd hij geportretteerd als de Grote Zoon van Denemarken.
Zou ik hetzelfde doen?
Dat vroeg onze predikant zich af. Eerlijk gezegd, wat mij betreft is dat een onmogelijke vraag. We zijn soms hele slechte voorspellers van ons eigen gedrag. Als we ons een voorstelling proberen te maken in welke situatie de mensen in die tijd leefden en we kijken in ons eigen kleine hartje, dan zullen veel mensen wellicht denken: dat zou ik nooit gedurfd hebben. Daar komt onze bewondering voor dit soort mensen ook vandaan. Aan de andere kant hebben we allemaal weleens gedacht dat we iets nooit zouden doen en dat we het op een bepaald moment toch gedaan hebben, ondanks onze aanvankelijke terughoudendheid. Kortom, vanuit de onbetrouwbare voorspellende waarde, kunnen we weinig met deze vraag.
Hoe kan het, dat hij dit deed?
De vraag “Hoe kan het, dat hij het deed?” vind ik veel interessanter. Het menselijk handelen volgt altijd ergens een logica. Dus wat maakte het voor Kaj Munk logisch om zich openlijk te verzetten en daar de moed voor op te nemen? Het antwoord zit denk ik in de geloofskracht die hij bij anderen miste. Hij werd zelf gesterkt door een krachtige overtuiging. Wat hem daarin sterkte weet ik niet precies. Het leek onder andere geworteld in vaderlandsliefde, christelijke moraal en liefde. Wat ik wel weet, is dat je voor krachtige daden een sterke overtuiging nodig hebt. Die geeft je de moed om over je angst heen te stappen.
Waar ben je zelf van overtuigd?
Dus als wij net zo dapper willen zijn als onze helden, als onze voorbeelden, dan is het interessant om te onderzoeken waar je zelf het lef vandaan zou kunnen halen. Waar ben je zelf overtuigd van? Wat is voor jou een waarde waar je voor wilt staan? Waarschijnlijk heb je dat al wel eens gedaan. Wat was er toen aan de hand? Wat maakt dat je ergens krachtig in optrad? Waar was je achteraf trots op? En als je dat nog niet ontdekt hebt, ga dan eens na wanneer het in je onderbuik gaat kriebelen en je een ongemak gaat voelen dat tegen je zegt: je moet nu iets gaan doen. Wat zou er gebeuren als je dat eens ging doen?
Hoe weet je dat je overtuiging juist is?
Dat is dan wel een belangrijke vraag. Er waren genoeg mensen die overtuigd waren dat het Nationaalsocialisme juist was en daar kracht uit haalden. Kaj Munck stond daar met zijn overtuiging lijnrecht tegenover. Dus hoe weet je nu wanneer je overtuiging juist is? Wat we van de Tweede Wereldoorlog hebben geleerd, hebben we vastgelegd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Dat is een leidraad. Voor de dagelijkse praktijk toets ik vooral of de overtuiging voortkomt uit angst of uit liefde. Angst is gericht op eigen belang en werkt beperkend. Liefde is gericht op het algemeen belang en werkt bevrijdend. Helden halen hun moed uit liefde en stappen daarmee over de angst. Waar gaat jouw liefde naar uit? In welk verhaal ben jij de held?
Deel deze pagina met je netwerk:
Geen enkel sneeuwvlokje voelt zich verantwoordelijk voor de lawine.
Maar de lawine bestaat helemaal uit sneeuwvlokjes.