Nee, ik ga het niet hebben over het steeds afvallen en weer aankomen van mensen die regelmatig diëten volgen en er ook weer mee stoppen. Deze blog gaat over het jojo-effect in organisaties en het onderwijs, over ontwikkelingen en veranderingen die om de zoveel tijd de ene of de andere kant op gaan. Hoe kan je voorkomen dat dergelijke ontwikkelingen leiden tot verspilde moeite en verandermoeheid?

Wat is het jojo-effect waar ik op doel
We kennen het binnen de overheid, het onderwijs en in organisaties: ontwikkelingen die dan weer de ene kant en dan weer de andere kant op gaan. Op het ene moment wordt alles gedecentraliseerd. Vervolgens mist men controle en wordt alles gecentraliseerd. Na enige tijd missen we flexibiliteit en wordt er weer gedecentraliseerd. Dergelijk op en neergaande bewegingen kennen we ook in het onderwijs. Neem het rekenonderwijs. In de jaren 80 deed het realistisch rekenen zijn intrede. Het was belangrijk dat kinderen begrepen waarom zij leerden rekenen en dat zij het leerden toepassen in verschillende situaties. De laatste jaren gaat men op veel scholen weer terug naar meer klassieke sommen, bijvoorbeeld omdat het automatiseren onvoldoende tot zijn recht komt. Eenzelfde trend kom je tegen als het gaat om de focus op feitenkennis en de focus op het ontwikkelen van competenties om zelf kennis te vergaren. Ook daarin is een heen en weer gaande beweging te zien.

Hoe werkt dat jojo-effect
Het jojo-effect wordt geïnduceerd door onze gerichtheid op problemen. Die willen wij heel graag oplossen en dat is in principe een drijfveer die onze mensheid vooruithelpt. We zien nieuwe kansen en ontwikkelingen en willen die benutten. Zo vraagt een maatschappij waarin de kennis exponentieel toeneemt om burgers die zelf de kennis kunnen vergaren die zij nodig hebben. Vervolgens wordt vol ingezet op het ontwikkelen van de daarbij behorende competenties, waarbij het kind van de feitenkennis met het badwater wordt weggegooid. Je krijgt dan burgers met de nodige vaardigheden, die te weinig kennis hebben om zin en onzin van elkaar te kunnen scheiden op het internet. De roep om ouderwetse feitenkennis neemt weer toe en het competentiedenken wordt bij het grofvuil gezet. Het is wellicht wat gechargeerd, doch de trends zal je zeker herkennen. Helaas gaat het gepaard met de nodige verspilling die voorkomen had kunnen worden.

Hoe je het jofo-effect kan voorkomen
Het gaat dus bij nieuwe ontwikkeling vaak mis doordat de focus te veel ligt bij wat er veranderd moet worden en te weinig bij de waarde die behouden mag worden. De huidige situatie is niet voor niets ontstaan. Dat was al ergens een oplossing voor. Dat heeft zijn waarde bewezen. Leiders die waarderend onderzoeken zijn bestand tegen het jojo-effect. Zij onderzoeken wat van waarde was in het verleden en waarom dat belangrijk is voor de toekomst. Zij stellen bijvoorbeeld vragen over wat het beste is van de oude methode en wat men graag terug wil zien als er een nieuwe gekozen wordt. Deze ervaringen weten zij te combineren met de wensen en verlangens die er leven. Want de waarheid ligt vaak ergens in het midden. Als je de momenten gaat onderzoeken waarop het onderwijs of de organisatie op zijn best was, wordt er voortgebouwd op de kennis en ervaring die er al is en gaan ontwikkelingen daadwerkelijk wat toevoegen.

Wil je reageren op deze blog? Laat je reactie dan hieronder achter.

Deel deze blog hieronder met je netwerk: