“Hoe ‘Stel…’-vragen wel werken”

Toen ik mensen trainde in het voeren van selectiegesprekken, leerde ik hen dat “Stel…” vragen op geen enkele wijze een valide antwoord geven. Daar ben ik ook niet anders over gaan denken. Echter, onlangs heb ik wel ontdekt dat ze in coaching en in leiderschap juist geweldig kunnen zijn. Tijdens het congres HRM & Het Onderwijs was Peter Heerschop een van de sprekers en hij had daarbij een geweldige anekdote waarin een dergelijke vraag voor kwam. De effecten ervan zijn heel interessant.

Waarom het in selectie niet werkt

Het is een veel gebruikte methode in selectie. Men legt kandidaten een hypothetische situatie voor: “Stel je voor dat…” Vervolgens is men benieuwd wat de kandidaat daarop bedenkt, met het idee dat het voorspellend is voor gedrag in de functie. Het volgende voorbeeld maakt haarfijn duidelijk waarom het niet werkt. In een training liet ik mij op deze wijze bevragen door een aantal mensen uit het gevangeniswezen. “Stel je voor, je bent portier in een gevangenis en er komt een oud vrouwtje haar zoon bezoeken. Laat je haar naar binnen?” Ik zei “Ja.” “Maar stel je voor,” vervolgden zij “dat zij zonder legitimatie niet naar binnen mag en zij heeft het niet bij zich?” Ik zei: “Dan laat ik haar niet binnen.” “En stel je voor dat je een uitzondering mag maken?” “Dan mag zij van mij naar binnen,” zei ik. Vervolgens vroeg ik aan wat ik volgens hen op een vijfpuntsschaal scoorde op de competentie discipline. “Een 3, want je volgt de regels, maar je maakt ook wel uitzonderingen.” “Nee,” zei ik, “het is een 5, want ik doe de hele tijd wat jullie zeggen.” Op dat moment was helder dat zij zichzelf een rad voor de ogen draaiden met dit soort vragen door het ontlokken van sociaalwenselijke antwoorden. Daarna wilden zij graag leren hoe je inzicht in kandidaten kon krijgen door hun eigen ervaringen te bevragen met de STAR-methodiek.

Waarom het in het voorbeeld van Peter wel werkt

Op het congres HRM & Het Onderwijs vertelde Peter Heerschop een verhaal over iemand die fantastische vragen kon stellen aan jongeren, waar hij veel van geleerd had. Een van de mooiste was een vervolgvraag als jongeren geen antwoord hadden op een eerdere vraag. “Stel dat je daar wel een antwoord op zou hebben, wat zou je dan zeggen?” En vervolgens kwam er dan toch een antwoord op de vraag. Dat is bijzonder, zou je wellicht denken, eerst heeft iemand geen antwoord en dan ineens wel. Hoe kan dat? Er kunnen allerlei redenen zijn waarom wij op vragen “Geen idee” zeggen. Het kan onzekerheid zijn, dat je wellicht denkt dat je een gek antwoord hebt. Het kan zijn dat we de hele tijd vanuit hetzelfde uitgangspunt denken en dan niet op een nieuw idee komen. Het kan zijn dat we er überhaupt nog nooit over hebben nagedacht. Maar dat wil niet zeggen dat we niet een idee hebben. Wat we nodig hebben is dat we even los kunnen komen van de huidige situatie en ons verbeeldingsvermogen kunnen gebruiken. En dat is het geweldige effect van de ‘Stel…”-vraag.

Wanneer “Stel…”-vragen nuttig zijn

Het is nuttig om onze verbeelding aan te spreken als we vast zitten in het denken van de huidige situatie en we verandering willen. Het kan bijvoorbeeld uitnodigen om de huidige situatie anders te bekijken. Wanneer je in een negatief interactiepatroon zit, kan de vraag helpen: “Stel dat de ander de beste intenties heeft en het beste met mij voor heeft, hoe zou ik dan reageren?” Het kan helpen om te formuleren wat wij wel willen: “Stel dat er een wonder gebeurt en het probleem verdwijnt over nacht, waaraan zou je merken dat het wonder heeft plaatsgevonden?”. Het kan helpen om blokkades weg te nemen. Als iemand iets niet aan de orde durft te stellen, zou je kunnen vragen: “Stel dat je het wel zou durven, hoe zou je het dan aanpakken?” Het mooie is dat iemand het zich dan voor gaat stellen, waardoor het ook voorstelbaar wordt dat je het daadwerkelijk gaat doen. Bij het bedenken van oplossingen is de volgende een klassieker: “Als een collega je dit verhaal zou vertellen, wat zou je die dan adviseren?” Vanuit een andere positie zien wij soms wel wat wij vanuit ons eigen standpunt niet zien. Kortom: in de wereld van de “Stel…”-vragen is alles mogelijk. Veel plezier met het ontdekken van al die mogelijkheden!

Wil je reageren op deze blog? Laat je reactie dan hieronder achter.

Deel deze blog met je netwerk