Wat als iemand echt niet op zijn plek is?

Steeds vaker worden wij gevraagd door stichtingen in het onderwijs om hen te begeleiden in de ontwikkeling van een Waarderende Gesprekkencyclus. Altijd is er dan een aantal mensen die zich zorgen maakt hoe het moet als iemand niet functioneert. Ons eerste antwoord daarop hebben we al eerder beschreven, waarbij we ervan uit gaan dat überhaupt eerst de waarderende aanpak ingezet mag worden. Maar wat als dan toch blijkt dat iemand echt niet op zijn plek is, wat dan? Juist dan biedt de waarderende aanpak nog steeds uitkomst, want soms moeten mensen verpotten om weer te kunnen groeien en bloeien.

Wat is er dan aan de hand?
Dat is een wezenlijke vraag, want doorgaans worden mensen door middel van de waarderende aanpak zich bewust van hun kwaliteiten. Als die kwaliteiten op een ander vlak liggen dan hun vakgebied, ontstaat er vanzelf een verlangen om iets anders te gaan doen. Wij horen vaak van leiders die ons programma hebben gevolgd dat zij zo op een hele plezierige wijze afscheid weten te nemen van medewerkers en dat die hen dankbaar zijn voor de stimulans om anders naar hun toekomst te kijken. Er zijn echter ook mensen die nog niet het vertrouwen hebben dat ze de stap succesvol kunnen nemen. Die houden vast aan de zekerheden van hun salaris en opgebouwde rechten, omdat zij die zekerheid nodig hebben. Wat ze dan nodig hebben, is een veilig proces. Kortom, je gaat een cyclus in, waarin je de ander pas loslaat als die op zijn plek is.

Naast veiligheid is ook duidelijkheid nodig
Een andere reden waarom mensen vaak nog niet verder kijken, is dat zij vinden dat zij het werk best nog kunnen doen. Door de waarderende aanpak zijn zij zich bewust geworden van een aantal kwaliteiten en van de dingen die hen plezier geven. Ze vinden zichzelf bijvoorbeeld bijzonder creatief en halen veel voldoening uit het werken met kinderen. Als jij dan als schoolleider denkt: “Ja, maar dat is niet genoeg”, dan zit je met een situatie waar je duidelijk een einde aan wilt maken. Als mensen zelf de keuze niet maken, is het belangrijk om die voor hen te maken. Daarbij helpt het om te bedenken dat het asociaal is om mensen werk te laten doen, waarbij ze niet aan de eisen kunnen voldoen en voor de organisatie en de collega’s voornamelijk tot last zijn. Pas als de deur voor de huidige werkplek duidelijk en definitief gesloten wordt, ontstaat de ruimte om te kijken naar de deuren die wel open staan.

Het verwoorden van het positieve doel: op zoek gaan naar de niche
Als je duidelijk bent over wat niet meer mogelijk is, dan maak je als Waarderend Leider snel de switch naar wat er wel mogelijk is. Mensen hebben perspectief nodig om verder te kunnen. Wat je dan kan zeggen is: “Wat wij gaan doen: wij gaan op zoek naar jouw niche. Naar de plek waar jij thuishoort en helemaal tot bloei komt.” De term ‘niche’ komt uit de biologie. Het is de unieke rol die een organisme inneemt in een ecosysteem. Het leeft in balans en evenwicht met zijn omgeving: de omgeving en het organisme bieden beide belangrijke zaken die zij van elkaar nodig hebben. Kortom: het is niet alleen de vindtocht naar de kwaliteiten van de medewerker, het is ook de vindtocht naar de omgeving waar die tot hun recht komen.

Verkennen wat je daarvan al weet
Als je duidelijk bent geweest dat het uitgesloten is om op de huidige plek te blijven, dat je samen op zoek gaat naar de niche van de medewerker en dat je deze pas loslaat als die daar is, dan ontstaat de ruimte om verder waarderend te onderzoeken wat je daarvan al weet. Dat vraagt een bredere scoop: je gaat dan ook op zoek naar hoogtepunten buiten het huidige werk. Wat zijn hun meest geweldige ervaringen in vrijwilligers werk? Wat doen ze privé waar ze heel blij van worden? Daarnaast gaat het bij het onderzoeken van momenten van het beste niet alleen om wat de medewerker laat zien, het gaat ook om het in kaart brengen van kenmerken van de omgeving die de medewerker prettig en belangrijk vindt. Dat vraagt kritisch doorvragen en reflecteren. Want er is een verschil tussen wat mensen daadwerkelijk nodig hebben en wat gaat neigen naar gemakzucht en de weg van de minste weerstand. Gaat het om kenmerken van de omgeving die voeding en energie geven? Of gaat het om kenmerken die men wel makkelijk vindt, omdat je dan bepaalde zaken niet hoeft te doen. Voor succes is het belangrijker dat men vooral een uitdaging ziet waar men graag mee aan de slag wil.

Verbeelden wat er idealiter mogelijk is
Als men de eigen kenmerken en die van de omgeving in beeld heeft, is het belangrijk om verder te kijken naar wat er allemaal mogelijk is. “Stel dat je met jouw kwaliteiten in zo’n omgeving zou kunnen werken? Wat zou er dan allemaal mogelijk zijn? Wat zie je jezelf dan idealiter doen?” Naast creatieve opdrachten als een moodboard of associatiekaarten om mensen los te maken, is dit ook het moment om op andere plekken te gaan kijken. Waar zou iemand eens een dagje willen meelopen om een beter beeld van de omgeving te krijgen? Daarbij helpt het als de medewerker vragen meekrijgt die het kijken sturen naar wat er van waarde is. Ook de evaluatie naderhand is belangrijk. Wat sprak de ander aan in de omgeving? Waar werd de ander blij van? Wat maakte nieuwsgierig?

Vormgeven van de veilige stappen
Als mensen een beeld hebben van wat er allemaal mogelijk is, wordt het tijd om een keuze te maken: “Wat zou je hiervan nu het liefste langere tijd willen proberen? Wat lijkt je zowel het meest leuk als spannend?” Want als iets een beetje spannend is, dan geeft dat meestal aan dat het de juiste keuze is. Het is ook een stap die men niet zomaar zal nemen, want we hebben te maken met mensen die behoefte hebben aan bepaalde zekerheden. Ze missen bijvoorbeeld de kennis en ervaring om zeker te weten dat zij succesvol gaan zijn. Daarom helpt het om mensen in deze fase een cursus of opleiding te bieden of te laten detacheren bij het bedrijf van hun keuze. Het mooie van detacheren is: als het niets blijkt te zijn, dan heeft men altijd nog de zekerheden die de huidige werkgever biedt. Dat risico kun je makkelijk lopen, want als ze de ervaring eenmaal hebben, dan maakt het de overstap een stuk minder eng. Sterker nog: het verlangen om de keuze definitief te maken gaat alleen maar groeien.

Verwezenlijken van de plek die gevonden is
Met het detacheren van mensen op andere plekken, hebben we meermalen gezien dat zij de stap zetten die hun loopbaan de juiste wending geeft. Het mooie is namelijk dat niet alleen de medewerker het nieuwe werk en de nieuwe omgeving heeft ervaren. Ook de nieuwe werkgever heeft op een veilige manier kennisgemaakt met een potentiële nieuwe kracht. Dan is het moment gekomen om ze los te laten. Al die tijd heb je een proces gestuurd, waarin de ander zich steeds meer bewust is geworden van hoe situationeel diens kwaliteiten zijn. Terwijl jij aan het stuur zat heb je iemand een veilige reis kunnen laten maken naar een spannende toekomst. En die ander was ook nog eens volledig vrij in het kiezen van de bestemming. Met Waarderend Leiderschap verander je levens. Hoe gaaf is het als je zo van betekenis kunt zijn in andermans leven?

Deel deze pagina met je netwerk: