Ja, en wat als het nu eenvoudig is?
Afgelopen vrijdag stond in de NRC een ingezonden brief van Merel van der Wiel. Een dertienjarige leerling uit Rijswijk die in het kader van een schrijfwedstrijd een hele andere aanpak voor minister Faber voorstelt. Het is in de kern van een hartverwarmende eenvoud en een manier van kijken die aansluit bij de waarderende aanpak. Tegelijkertijd denkt de minister het ook eenvoudig op te kunnen lossen. Dus er is een verschil tussen de ene en de andere eenvoud. Wat maakt dan het verschil?
Het is helpend om het eenvoudig te houden
“Het is heel complex” horen wij vaak als toevoeging wanneer leiders het hebben over problemen waar zij mee te maken hebben. Dat kan natuurlijk zo zijn, alleen is het niet helpend om er zo naar te kijken. Ze gaan daarmee namelijk in hun onmacht zitten. Wij dagen die leiders dan graag uit in hun denken door te vragen: “Ja, en wat als het nu eenvoudig is, wat zou je dan doen?”. Vaak leidt dat tot helderheid in wat men te doen staat, omdat de focus uitgaat naar wat echt belangrijk is. Veel andere zaken die het complex maken, komen daarmee in een ander licht te staan en men hakt makkelijker de knoop door.
Eenvoudig is dan wel wat anders dan simpel
We hebben nu een kabinet met de nodige ministers die het ook graag eenvoudig houden. Die denken dat een aantal problemen makkelijk op te lossen zijn door het schrappen van een aantal wetten, maatregelen en grondrechten. Die worden vervolgens door hun ambtenaren geïnformeerd en moeten dan vaak schoorvoetend toegeven dat het toch niet kan zoals zij dachten. Dan blijkt er een groot verschil te zijn tussen eenvoudig denken en simpel denken. Wat is dan het verschil?
Positieve doelen werken beter dan negatieve doelen
Het is zo langzamerhand een inkoppertje van onze kant en toch de moeite waard om nog eens te benadrukken: het stellen van positieve doelen werkt veel beter als je eenvoudig denkt dan negatieve doelen. Dat is een belangrijk verschil in het denken van minister Faber en Merel. Minister Faber wil de instroom van asielzoekers inperken, terwijl Merel voorstelt om conflicten op te lossen, zodat mensen in hun eigen land kunnen blijven. Dat de focus op instroom verminderen niet werkt, heeft men in het Verenigd Koninkrijk al gezien. Met de Brexit wilde men de controle over de eigen grenzen terug en sindsdien is het aantal migranten van buiten de EU explosief toegenomen. Terwijl de EU zelf juist het bewijs is dat de focus op vrede wel werkt. Dat is ooit begonnen met een samenwerkingsverdrag tussen twee voormalige aardsvijanden: Frankrijk en Duitsland. Kortom, je kunt beter grootse positieve doelen hebben, want elke stap die je daarin zet is progressie. Het is ook veel fijner om daarvoor te gaan.
Langer termijn werkt beter dan korte termijn
“De mensen ervaren een crisis” is de verantwoording van minister Faber om een noodwet in te willen voeren. Natuurlijk wil zij laten zien dat zij de behoefte van de mensen in het land begrijpt. Door echter voor korte termijn resultaat te gaan, gaat zij te kort door bocht wat tot ongelukken leidt. De focus op het direct bevredigen van behoeften is iets dat doorgaans wordt gerekend onder onvolwassen- of verslavingsgedrag. Dan is het toch bijzonder dat Merel als dertienjarige een verstandige lange termijn focus heeft. Natuurlijk is vrede niet zomaar bereikt op al die plekken in de wereld. Doch iedere grote verandering en revolutie is ooit begonnen met kleine stapjes in de richting van een hoger doel op de langere termijn.
Algemeen belang werkt beter dan eigenbelang
Waarschijnlijk denkt minister Faber niet per se in haar eigenbelang, doch is de manier waarop zij enkel het belang van Nederland centraal stelt ook een vorm van egocentrisme. Internationaal leidt dat tot irritatie en wrevel, terwijl juist alle medewerking van andere landen nodig is om problemen op te lossen waar we in Nederland mee te maken hebben. Daarmee is de focus op eigenbelang kortzichtig en schiet je jezelf eerder in de voet. Merel heeft met haar voorstellen duidelijk meer het algemeen belang voor ogen. Of, als het om het oplossen van conflicten gaat, heeft zij het meervoudige belang voor ogen: dat er gezocht wordt naar oplossingen waar alle partijen baat bij hebben en mee kunnen leven. Dat soort processen komen alleen van de grond als iedereen in het algemeen belang en dat van de ander wil denken.
En het werkt alleen als je er moeite voor doet
Dus als je het eenvoudig wilt houden in plaats van simpel, dan focus je op positieve doelen die op de langere termijn in ieders belang zijn. Dat wil niet zeggen dat realisatie makkelijk is. De vraag “Ja, en wat als het nu eenvoudig is?” maakt vaak wel helder waar je kunt beginnen met de eerste stappen. Want vervolgens moet je wel moeite doen en er energie in steken. Zoals Theo Maassen zei in de conference ‘Tegen beter weten in’ als het ging om wat er van ons gevraagd wordt voor een betere wereld: “Het is niet ‘Voor hetzelfde gemak gooi je het in de afvalbak’, op de grond gooien is veel makkelijker! Wat er volgens hem op die afvalbakken moet komen te staan is ‘moeite doen’.” Laten we moeite doen voor dingen die we waardevol vinden en waar we in geloven. Dat is ook wat ik in de brief van Merel lees. Zij weet wat de moeite waard is.