“Niet de kennis, maar de keuze maakt je een specialist”

Toen ik als student door Leiden fietste, moest ik altijd glimlachen om de kapper op het Noordeinde die zichzelf aanprees als “Specialist in alle haarsoorten”. Die heeft niet echt begrepen wat een specialisme in houdt, dacht ik. Wat iemand eerder tot specialist maakt, kwam op een mooie manier ter sprake tijdens een Waarderend Interview dat ik met een leerkracht voerde op een studiedag over waarderend gesprekken met ouders en kinderen. Zij is gedragsspecialist, maar durfde zichzelf eigenlijk niet zo te noemen. Want een specialist heeft toch altijd een antwoord? En dat had zij niet.

Het gaat niet om de antwoorden
De leerkracht verraste mij met die opmerking. Ik heb nog nooit een specialist bekeken als iemand die alle antwoorden heeft. Dat lijkt mij ook volstrekt onwenselijk, kan ik als specialist zeggen. Stel je voor, je hebt onwijs je best gedaan om je in een onderwerp te verdiepen en je op een specifiek gebied te bekwamen. Daar is veel tijd en energie in gaan zitten. En dan bereik je eindelijk het moment waarop je alle antwoorden hebt, zou je jezelf eindelijk specialist mogen noemen, blijkt dat je niets meer te leren hebt! Wat een domper zou dat zijn. Gelukkig werkt het zo niet.

Het gaat eerder om de focus en de vragen die je hebt
Gelukkig kennen we in de waarderende aanpak het Poëtisch Principe: als je de werkelijkheid anders beschrijft, dan wordt die ook anders. Dus gaf ik haar de volgend suggestie terug: Wat als je een specialist ziet als iemand met een specifiek focusgebied in het werk? Iemand die de aandacht richt op een bepaald aspect in het onderwijs, er van alles van wil weten en daar op allerlei manieren achter probeert te komen? Dan heb je iemand die juist allerlei vragen heeft, die op onderzoek uit gaat, experimenteert en weer nieuwe vragen ontdekt als er antwoorden komen. Van die omschrijving werd de leerkracht helemaal blij, want dat maakt haar op en top specialist. Hoe gaaf is dat, dat het gaat om de keuze die je maakt en dat je vragen belangrijker zijn dan je antwoorden!

Het begint met de keuze die je maakt
Zelf heb ik die weg ook afgelegd. Toen ik voor mijzelf begon, was ik als organisatieadviseur eigenlijk net zo als die kapper die gespecialiseerd was in alle haarsoorten. Ik deed allerlei verschillende klussen voor verschillende soorten organisaties. Ik wilde mij niet vastleggen, want ik wilde diversiteit en afwisseling. Tot het moment dat ik door een business coach werd uitgenodigd om een niche te kiezen: leiders in het onderwijs leren hoe zij met Waarderend Leiderschap negativiteit kunnen keren en iedereen op school kunnen laten schitteren. Het lag volledig in de lijn met ervaringen en keuzes die ik al eerder had gemaakt, ik moest alleen nog de definitieve knoop doorhakken om mij te richten op een specifieke doelgroep, branche en aanpak.

Die geeft juist vrijheid en diepgang
De keuze voor mijn focus was een bevrijding. De volgende dag heb ik mijn bureau opgeruimd en alles weg kunnen gooien wat niet meer relevant was. Ik ben met een pilot op zoek gegaan naar kennis, ervaring en bewijs. Dat gericht zoeken maakte mij vanaf dag één een specialist. Tot mijn verbazing bleek door de beperking van de keuze juist een wereld aan mogelijkheden open te zijn gegaan met een vrijwel oneindige diepgang. De diversiteit en afwisseling was er nog steeds, doch door de gemaakte keuze kon ik echt iets op gaan bouwen. Mijn persoonlijke groei en die van mijn bedrijf gingen hand in hand en het einde is nog lang niet in zicht.

Dus gun je leerkrachten ook zo’n keuze
In het PO is heel lang het idee geweest dat alle leerkrachten in iedere groep moeten kunnen lesgeven. Directeuren wilde dat zij allemaal van die kappers waren die gespecialiseerd waren in alle haarsoorten. Dit was vooral belangrijk voor de flexibiliteit van de organisatie: dat aanpassingen naar de omstandigheden gemakkelijker zouden zijn. Dat bleek een idee-fixe. Zo haakten mannelijke stagiaires vaak al af tijdens de opleiding omdat zij per se voor de kleuters moesten kunnen staan, terwijl diversiteit belangrijk is voor je aanpassingsvermogen als organisatie. En als je van alles moet weten en op de hoogte moet zijn voor je flexibele inzet, kost aanpassen veel meer tijd en energie. Het bijzondere is juist dat specialisten je organisatie flexibeler maken. Die zien ontwikkelingen aankomen en anticiperen erop. Door de keuze voor focus, wordt kennis sneller gegenereerd, waardoor er meer mogelijk wordt. Gelukkig wordt de keuze voor specialisten steeds meer omarmt. We kennen al de taal-, de reken- en de gedragsspecialist. Hoe mooi zou het zijn als iedereen binnen de school een specialisme heeft? Dat begint met de keuze die je als schoolleider maakt.

Want daar gaan ze van schitteren
Nog even terugkomen op die leerkracht. Toen ik in de auto stapte om na de studiedag weg te rijden, kreeg ik nog een folder van haar. Bleek dat ze zelfs een boek had geschreven over haar focusgebied. En dan te bedenken dat zij zich geen specialist durfde te noemen. Gelukkig kijkt ze daar nu anders tegen aan. Althans, dat zeiden haar pretoogjes tegen mij.

Wil je reageren op deze blog? Laat je reactie dan hieronder achter.

Deel deze pagina met je netwerk: