“Klassenbezoek spannend? Dat kan echt anders!”

Vorige week vertelde een van de deelnemers in het programma Waarderend Leiderschap in het Onderwijs haar ervaringen met klassenbezoeken. Deze bezoeken zijn een belangrijk onderdeel in haar plan van aanpak, waarin zij op een waarderende manier wil onderzoeken hoe de rekenen-instructie beter kan aansluiten bij hetgeen kinderen nodig hebben. Ze merkte dat de leerkrachten het toch best spannend vonden dat zij kwam kijken, ook al besprak zij de les op een waarderende manier na. Hoe komt dat en wat werkt dan beter?

Bekeken worden is spannend
Je kent het vast zelf wel: je kan een bepaalde taak uitstekend doen, totdat iemand op je vingers gaat kijken. Ineens komt er spanning naar boven zodra een ander nadrukkelijk gaat observeren wat je doet. Zeker wanneer je het idee hebt dat men jouw verrichtingen bekijkt om er een oordeel over te vormen. We hebben de neiging om deze spanning te interpreteren als onzekerheid, zelfs als het gaat om iets dat we prima kunnen. Ineens gaat het daardoor niet zoals je normaal gewend bent. De spanning vernauwt je blik en je neemt bepaalde zaken minder goed waar. Je ziet jezelf moeilijk doen en dat voedt je onzekerheid en in het ergste geval gaan er echt dingen mis. Dit is evenwel een volstrekt normale reactie, kan ik je mede vertellen vanuit mijn ervaring als assessmentpsycholoog.

Duidelijkheid vooraf is niet genoeg
Die spanning reduceerden we in assessments zo veel mogelijk door steeds duidelijk te maken wat de bedoeling was en wat er van de kandidaat verwacht werd. Daarbij vertelden wij expliciet wat het effectieve gedrag voor de functie was. In alles konden we volstrekt open zijn, vanuit het eenvoudige idee dat je alleen kan laten zien wat je in huis hebt en dat je een competentie slechts één keer hoeft te laten zien om te weten dat je het kan. Desondanks bleek het nodig om kandidaten meerdere kansen te geven, omdat zij door de observatiestress kansen misten. Dus ook voor het klassenbezoek geldt: duidelijk zijn over je beste bedoelingen en hoe je te werk gaat is niet genoeg om de spanning te reduceren.

Gooi die kijkwijzer maar overboord
Geobserveerd worden geeft spanning en dat je op iemand let wordt extra duidelijk als je aantekeningen maakt. Het is vanzelfsprekend dat je dat doet, want je wilt ergens op terug kunnen vallen als je naderhand de les bespreekt. Vaak wordt daar een kijkwijzer voor gebruikt. Deze verleiden ons er echter toe om gedrag direct te interpreteren en te categoriseren, wat nadelig is omdat observeren en beoordelen niet samengaat. Daarbij wordt het vaak in detailgedragingen opgedeeld. Kijkwijzers nodigen uit tot micromanagement, waarbij de grote lijn je juist kan ontgaan. Het wekt de indruk alsof je op ieder detail let en het lijkt daardoor alsof je exact meet. Meten is evenwel niet weten, het is in de eerste plaats beïnvloeden. Door het controlerende karakter van kijkwijzers, roept het gebruik ervan extra spanning en blikvernauwing op. Dus het is sterk de vraag of het de focus creëert die je wilt en of je gaat zien wat je wilt zien als je ze gebruikt.

Waar letten we dan wel op?
Bij waarderende klassenbezoeken maak je aantekeningen over mooie momenten en sterke staaltjes in de les. We zijn vooral geïnteresseerd in wat er te zien is dat werkt. Daarnaast zijn we nieuwsgierig naar de keuzes die leerkrachten maken, vanuit de premisse dat zij daar ongetwijfeld goede redenen voor hebben. Bij de nabespreking vragen wij daarbij eerst naar wat zij zelf sterk vonden aan hun les. Als dat is uitgediept zijn we benieuwd naar hun eigen wensen om nog zaken te verbeteren. Meestal is dan alles besproken wat jij ook gezien hebt, wat veel vertrouwen geeft in het ontwikkelpotentieel van je leerkrachten. Toch kan ook deze waarderende insteek nog spanning oproepen tijdens de lesobservatie, zo merkte de cursist uit de inleiding, als de eerste stap wordt overgeslagen.

Begin bij de behoefte van de leerkracht
Want wat essentieel is bij de waarderende aanpak, is dat het verlangen van de ander centraal staat. Waar wil die meer van? Bij een klassenbezoek vertalen we dat in de startvraag: “Waar wil je dat ik in deze les in het bijzonder naar kijk en op let?” Eventueel kan je nog doorvragen: “En waarom is dat voor jou belangrijk?” Op deze wijze komt het klassenbezoek in het teken te staan van de behoefte van de leerkracht zelf. Het mooie van de vraag is daarbij dat het focus geeft. Meestal gaan leerkrachten er zelf nadrukkelijk op letten in hun les, waardoor zij eerder het beste van zichzelf laten zien op dat vlak. Omdat hun behoefte centraal staat, wordt de spanning ook gereduceerd tot het niveau dat juist helpt om te presteren. De leerkracht heeft namelijk verwoord wat deze graag wil laten zien. Daarom is het ook aan te bevelen om bij het plannen van het klassenbezoek te vragen: welke les wil jij mij het liefste laten zien? Met deze vragen creëer je de kansen voor je leerkrachten om zich van hun beste kant te laten zien en er tegelijkertijd wat van te leren. Als meten beïnvloeden is, dan wil je vooral dat het bijdraagt aan hun zelfvertrouwen.

Dat reduceert ook jouw spanning
De behoefte van de leerkracht centraal stellen heeft een bijkomend voordeel, kwam ik achter bij een ander intervisiemoment. Daar sprak ik een orthopedagoog die klassenbezoeken moest gaan doen en daar tegenop zag. De gedachte alleen al riep spanning bij haar op. Zij vroeg zich af: wie ben ik om daar te komen kijken en iets van de les van de docent te vinden? Al doorvragende bleek dat haar coaching juist zeer gewaardeerd wordt door hen. Alleen is dat in de omstandigheid dat zij bij haar binnenlopen met een eigen vraagstuk. Omdat zij dat uit eigen behoefte doen, wordt haar coaching als legitiem ervaren. En dat is nu precies wat de startvraag doet voor jou: het legitimeert jouw observatie en feedback. Dat maakt dat het ook een stuk minder spannend wordt voor jou.

Daar willen zij meer van!
Onze ervaring is dat deze radicaal andere aanpak van klassenbezoeken zeer gewaardeerd wordt. Een van onze cursisten vertelde eens dat na een paar bezoeken er leerkrachten haar directiekamer binnenkwamen met de vraag: “Wanneer kom je eens bij mij kijken?” Blijkbaar hadden collega’s enthousiaste verhalen verteld, wat bij andere collega’s verlangens opriep. Hoe gaaf is dat? Dat je zo in een behoefte voorziet dat leerkrachten en docenten niets liever willen dan jouw aanwezigheid in de klas!

Wil je reageren op dit blog? Laat je reactie dan hieronder achter.

Voor de exacte aanpak, zie het e-book over waarderende functioneringsgesprekken dat te downloaden is van deze site: https://drivesatschool.nl/e-book-minder-hard-werken-meer-resultaat-met-waarderende-functioneringsgesprekken/

Deel deze pagina met je netwerk: