Lessen uit de eerste weken onderwijs op afstand

Hoe mooi kunnen soms dingen samen komen. Voor een school stond voor begin april al een studieochtend gepland om een traject af te ronden. Medio maart bleek dat alle scholen de slag moesten maken om onderwijs op afstand te organiseren. Wij konden volledig mee gaan in deze beweging door van de studieochtend een online-bijeenkomst te maken. Daarbij hebben we van de gelegenheid gebruik gemaakt om met het schoolteam de eerste ervaringen met onderwijs op afstand waarderend te evalueren. In deze blog nemen we je graag mee in die ervaring en een aantal belangrijke lessen die eruit getrokken worden.

Zoom is een ideale app voor een studiedag op afstand
De studiedag hebben we georganiseerd met behulp van Zoom. Over de app is een hoop te doen geweest. Toch is het een uitstekende tool voor een studiedag. De privacy issues zijn reeds eind maart verholpen en de beveiliging is voldoende als een sessie met een wachtwoord wordt beveiligd. Het belangrijkste voordeel van Zoom: de grote groep kan uiteen in kleine groepen door middel van Breakout Rooms. Als begeleider kan je mensen toewijzen en met één druk op de knop in een subgroep plaatsen. Je kan centrale meldingen doen in een chat, de groepen een voor een langsgaan, de subgroepen kunnen jou om hulp vragen en je kan iedereen binnen een minuut weer terugkrijgen in de plenaire groep. Kom daar maar eens aan op een normale studiedag. Die lopen vaak minder gedisciplineerd en gestroomlijnd.

Onderlinge Waarderende Digitale Klassenbezoeken
In de subgroepen is aan de leerkrachten gevraagd om elkaar te consulteren met Waarderende Digitale Klassenbezoeken. Ze mochten hoogtepunten delen van hun onderwijs op afstand van de afgelopen periode. Daarbij konden zij elkaar zaken laten zien, door schermen te delen of iets voor de camera te houden. Dat leverde een hele levendige en energieke uitwisseling op. Men ervoer dat men open en eerlijk zowel de knelpunten als de schitterende mogelijkheden en ervaringen kon delen. De leerkrachten waren blij dat zij elkaar weer eens konden zien en spreken. Daarbij is het opvallend dat, ondanks het videocontact op afstand, men een enorme nabijheid ervoer. Men kon snel de diepte in en veel van elkaar leren. Al met al is het een hele positieve ervaring om op deze manier een studiedag te organiseren. Iedereen was blij dat het toch doorging en het is als uitermate nuttig ervaren, juist in deze tijd.

Systematisch contact vanuit de school
Een van de meest waardevolle ontdekkingen die men deed, is dat men nu met onderwijs op afstand contact heeft met kinderen, waar men normaal gesproken niet aan toe komt. De kinderen die stil, rustig, meegaand aan de slag zijn in de klas en zelf geen aandacht vragen, zijn nu evenzo in beeld als alle andere kinderen. Dat komt door de systematische aanpak: de leerkrachten checken of ze ieder kind gesproken hebben. De huidige situatie dwingt dat af. Evenzo is men nu genoodzaakt om het initiatief te nemen in het contact, want van sommige kinderen verneem je anders niets. De systematische aanpak wil men zeker gaan vasthouden, want de leerkrachten ervaren dat zij de missie van de school daarmee hooghouden: wij zijn er voor alle kinderen. Wat men nog mist uit het reguliere onderwijs en nu meer wil organiseren, is het onderlinge contact tussen de kinderen en met de groep als geheel met online video. Dat is superbelangrijk voor de energie en de onderlinge binding.

Het maakt veel energie en creativiteit los
De omslag naar onderwijs op afstand maakt dat iedereen in de actiestand staat. Er zijn veel initiatieven genomen, allerlei ideeën ontwikkeld en mogelijkheden verkend. Kinderen zijn getrakteerd op een variatie aan opdrachten, waardoor alle leerlingen wel iets konden laten zien waar ze competent in zijn en lol in hebben. Enerzijds leidde dit tot verbazing over het eigen kunnen van de leerkrachten: “Wij kunnen meer dan we dachten!” Anderzijds zijn er nu bepaalde kinderen die onverwachts boven komen drijven en kwaliteiten laten zien die eerder verborgen waren. Het is zeer interessant om te onderzoeken hoe hen dat gelukt is! De ideeën en de resultaten van de kinderen zijn onderling gedeeld. Net als de 1-aprilopdracht levert dat iets op dat essentieel is: met elkaar plezier houden in het werk.

Het belang van structuur en feedback
Alle enthousiasme leidde in aanvang tot een overweldigende informatiestroom. Het bleek belangrijk te zijn om die meer te structureren. Dat kwam niet als vanzelf tot stand. Onderwijs op afstand betekent ook samenwerken op afstand en dan is je eigen initiatief om feedback te delen nog vele malen belangrijker dan anders. Niemand ziet aan jouw gezicht hoe het ervoor staat. Niemand kan daaraan aflezen hoe een boodschap is gevallen. De enige die daar wat mee kan doen, ben jezelf. Tijdens de studiedag groeide het besef hoe belangrijk het is om je nood en behoefte te delen. Dan wordt het ook makkelijker om elkaar hulp te bieden en daar initiatief in te tonen. Alles dat niet gecommuniceerd wordt, bestaat namelijk niet in de ogen van de ander. De informatievoorziening is nu meer gestroomlijnd, waarbij de schoolleider een centrale rol speelt voor het verzamelen, filteren en ordenen van de informatie zodat men met één onderlinge mail op een dag kan volstaan. Daarnaast blijkt het belangrijk om vast te houden aan de eigen werkdagen en voor onderling contact vaste momenten op de dag en in de week af te spreken. Het is nu extra belangrijk om vast te houden aan zulke structuren, omdat de scheiding tussen werk en privé heel vaag wordt door zo’n lange periode van thuiswerken.

Zie het als een leerproces
Wat in het verder structuren fantastisch is, is dat in een korte tijd de belangrijkste zaken van onderwijs op afstand zijn vastgelegd in een kwaliteitskaart. Dat geeft een mooi overzicht. Tegelijkertijd levert dat bij een aantal leerkrachten de nodige druk op. Moet ik dat allemaal doen? Moet ik dat nu allemaal voor elkaar krijgen? Dan blijkt dat voor het leerproces van de leerkrachten, dat differentiatie door de schoolleiding net zo belangrijk is als door de leerkracht in de klas. Een enkele leerkracht begrijpt nu ineens hoe een bepaald kind zich voelt dat moeite heeft om mee te komen met de groep. Uit de evaluatie komt naar voren dat het belangrijk is om de kwaliteitskaart als een streven te zien, als een ultiem doel en niet als een norm. En ook al heb je als schoolleider compassie voor je leerkrachten, zelfcompassie is voor hen zeer belangrijk. Want leerkrachten hebben de neiging om aan zichzelf hoge eisen te stellen. Het is belangrijk om de focus te verleggen naar wat er al wel werkt, wat je al wel lukt en waar je plezier uit haalt. Daarnaast is het essentieel voor de schoolleider om te differentiëren binnen de groep leerkrachten. Zo zijn er bij de betreffende school een paar enthousiaste voortrekkers die eerst zaken uitproberen in een pilot. Als het dan werkt, werken ze het eenvoudig uit voor hun collega’s en kunnen zij hen daarin meenemen. Daarbij is het belangrijk om de verwachtingen van ouders te managen als het gaat om het uitproberen, omdat die vaak ook kinderen in verschillende klassen hebben. Op die manier wordt het onderwijs op afstand steeds een stukje beter gemaakt als een gezamenlijk gestructureerd leerproces.

Wil jij ook zo’n leerproces binnen je school?
Als je het onderwijs op afstand binnen je school wilt evalueren en leerkrachten vanuit hun kracht wilt laten vormgeven, dan helpen wij je daar graag bij. Vind je het ook interessant als wij voor jouw school zo’n studiedagdeel via Zoom organiseren waarbij men onderling Waarderende Digitale Klassenbezoeken gaat doen? Neem dan vrijblijvend contact op om te vragen naar de mogelijkheden. Of ben je misschien benieuwd hoe je jouw rol het beste kan vervullen als degene die het leerproces van de leerkrachten begeleidt? Dan is het fijn om te weten dat de opname van de webinar over Waarderende Digitale Klassenbezoeken en Functioneringsgesprekken nog steeds beschikbaar voor je is, inclusief de presentatie en de formats.

Boven alles, wensen wij jou en je leerkrachten enorm veel plezier toe in dit schitterende leerproces. We hopen dat we na deze periode kunnen terugkijken op een rijkdom aan ervaringen, waarin we hele mooie ontdekkingen hebben gedaan die we meenemen de toekomst in.

Deel deze pagina met je netwerk: