“Niet vooruit? Zet een stap terug!”
De vorige keer had ik het over een vraag die ik beantwoorde in de ‘uitleg-stand’ terwijl de ‘coach-stand’ passender was geweest. Inhoudelijk was de voorgelegde casus ook interessant. Wat was het geval: binnen een bepaalde vakgroep was een tekort aan docenten. De schoolleiding wilde daarbij de docenten van de vakgroep alle ruimte geven om het onderwijs anders te organiseren, zodat onder de huidige omstandigheden nog het beste onderwijs aan de leerlingen gegeven kon worden. Daarbij stuitte zij op een sterke negativiteit. Zij hadden al van alles geprobeerd. Hoe keer je dan zo’n proces? Hoe motiveer je hen om mee te werken aan oplossingen?
Geweldige opdracht, zou je denken
Ten eerste verdient de schoolleiding waardering voor het lef dat zij toonden in deze casus. Zij waren bereid om de docenten volledig de vrije hand te geven, binnen de personele mogelijkheden die de school had, natuurlijk. Het onderwijs mocht volledig opnieuw ontworpen worden. Je zou denken: dat is toch fantastisch? Dat je met een blanco vel mag beginnen? Dat je helemaal out of the box mag denken? Nou, niet dus. De ‘Ja, maars’ waren niet van de lucht en er was geen beweging in te krijgen. Zelfs met het tonen van begrip voor de weerstand kwamen zij geen stap verder. Wat is er dan aan de hand?
Hoezo niet dan?
Negativiteit is altijd een teken van onmacht. Als mensen zich onmachtig voelen, gaan zij gedrag vertonen dat haaks staat op wat zij eigenlijk willen. Mensen die normaal plichtsgetrouw zijn gaan dan het nemen van verantwoordelijkheid uit de weg. Mensen die doorgaans voor uitdagingen gaan, proberen het niet eens als ze geen mogelijkheden zien om succes te boeken. Mensen die harmonie belangrijk vinden, gaan het in hun onmacht ondermijnen door anderen zwart te maken. Mensen die graag creatief meedenken, zien op zo’n moment ineens een probleem in iedere oplossing. En gek genoeg los je die onmacht niet zomaar op door het geven van invloed. Want het gaat in de kern om een gebrek aan vertrouwen in de eigen vaardigheid om te realiseren wat je van waarde vindt. Als je geen vertrouwen en geloof hebt in je eigen competenties, dan is de meest schitterende opdracht die je krijgt enorm eng. Het versterkt het zelfs.
In welke fase past de opdracht?
Waar je daarnaast tegenaan loopt, is dat de opdracht geformuleerd is vanuit het verlangen van de schoolleiding. Het is een volstrekt legitiem verlangen en het is logisch dat zij vanuit deze invalshoek willen sturen op een oplossing. Alleen hebben de docenten op dat moment niet hetzelfde verlangen. Zij zitten nog in een hele andere fase dan de schoolleiding.
Als we kijken naar de opdracht om het onderwijs geheel opnieuw te ontwerpen, dan lijkt dat een vraagstuk dat in de Designfase van Waarderend Onderzoeken past. Om dat uit te kunnen voeren, is het van belang dat het gebaseerd is op een positief geformuleerd doel (Define), waarbij onderzocht is hoe dichtbij we bij de realisatie ervan al zijn geweest (Discovery) zodat het potentieel in beeld is om het doel te bereiken. Daarna ontstaat de ruimte om out of the box te bedenken wat er op basis daarvan allemaal mogelijk kan zijn (Dream). Zover zijn de docenten in deze casus nog helemaal niet. Ze zijn nog niet eens bij een positief doel. In negativiteit zijn mensen alleen maar bezig met wat zij niet willen en niet met wat zij wel willen. Zij moeten de eerste stappen nog doorlopen.
Kortom: terug naar af en dan vooruit!
Het was dus volkomen logisch dat de schoolleiding niet verder kwam met deze docenten. Als je niet verder komt, moet je terug naar de fase die nog niet voldoende is afgerond. In dit geval betekent dat: terug naar af. Het is belangrijk dat eerst de behoeften van de docenten verwoord worden die achter hun weerstand schuilgaan. Wat willen zij vooral wel? En waarom is dat belangrijk? Als je goed doorvraagt, kom je doorgaans tot een kern die ook het verlangen van de schoolleiding raakt. Want uiteindelijk draait het om de bedoeling van het onderwijs en heb je hetzelfde doel. Vervolgens is het zaak om het vertrouwen in de eigen competenties te versterken. Wat zijn hoogtepunten geweest in ons onderwijs? Wat was je beste les? Wat maakt dat het je beste les was? En wat waardeerde je aan de aanpak? Als je goed doorvraagt, dan wordt het verlangen en de kracht ontlokt om aan de slag te gaan en het beste onderwijs te ontwerpen.
Wil je reageren op deze blog? Laat je reactie dan hieronder achter.
Deel deze blog met je netwerk