De afgelopen weken heb ik prachtige gesprekken gevoerd met leiders in het onderwijs over hun leiderschap. Toen een van hen de sterke punten in zijn stijl had omschreven, voegde die er spontaan aan toe: maar controle is niet mijn sterkste punt… Na onderzocht te hebben waarom controle belangrijk was, ben ik met hem zijn meest geweldige moment in zijn leiderschap gaan onderzoeken. En wat bleek. Hij had helemaal geen controle nodig. Dus toen ik gisteren in de NRC een artikel las over orde in de klas, dacht ik: zou het daar ook voor gelden?

Waarom controle en orde belangrijk is
Aan de schoolleider vroeg ik: “Wat maakt dat controle voor jou belangrijk is?” Hij vertelde dat hij graag wil dat de leerkrachten allemaal met dezelfde ontwikkeling bezig zijn en uiteindelijk op hetzelfde punt uitkomen; dat punt waar je als school wilt staan. Een volkomen logische, valide en begrijpelijke motivatie. In de klas is orde net zo belangrijk, als je met alle leerlingen met hetzelfde bezig wilt zijn en uiteindelijk op hetzelfde punt wilt uitkomen. Daarbij gaat het natuurlijk ook om zaken als respect, fatsoen en sociale veiligheid als basis voor een prettig leerklimaat.

Wat controle minder belangrijk maakt
De schoolleider ging mij vervolgens een prachtig verhaal vertellen. Het was echt een kippenvelmoment dat je niet ongeroerd laat. Helaas kan ik niet in details treden, maar je kan je vast iets voorstellen bij een heftige emotionele gebeurtenis, waarbij veel geregeld en georganiseerd moest worden om alles in goede banen te leiden. Daarbij deed iedereen wat er van hem of haar verwacht werd terwijl de leider niets hoefde te controleren en zich volledig kon richten op zijn eigen rol. Wat was nu de kwaliteit van de leider daarin? Ten eerste gaf hij iedereen ruimte om van waarde te zijn. Ten tweede bood hij ruggensteun: iedereen kon op hem terugvallen als dat nodig was. En in de laatste doch niet de minste plaats: hij bood richting. Hij had voor eenieder duidelijk gemaakt wat belangrijk was, waarom dat zo was en wat ieders bijdrage daaraan kon zijn. Zo kon iedereen met vertrouwen de geboden ruimte benutten.

Waarom hun richting belangrijk is
Om op hetzelfde punt uit te komen, is richting essentieel. Bij een calamiteit is dat vaak heel helder. Dan hebben mensen focus. In de dagelijkse praktijk vraagt dat meer van een leider. Want het gaat er dan niet alleen om waar jij naartoe wilt. Het gaat erom het verlangen bij de ander naar boven te halen: waar wil die naartoe? Waar wil die zijn? Wie wil die zijn? Achter dat verlangen zit energie. Dat trekt je naar een richting toe. En als je dat helder hebt, gaan zaken veel meer vanzelf of kan je de energie opbrengen als je meer moeite moet doen.

De leraar als ontlokkende leider
Zo zit het volgens mij ook met de leraar voor de klas. Orde wordt minder relevant als leerlingen weten waarom dat vak en die les voor hen en hun toekomst belangrijk zijn. Dat is niet iets om hen te vertellen. Dat is een besef dat veel sterker is als het ontlokt wordt in gesprekken, in het persoonlijk contact of in de groep. Als je als leider van de klas het lef hebt om stil te staan bij wat voor de leerlingen belangrijk is, als je hun verlangen weet aan te boren, dan creëren zij hun eigen orde. En geloof mij, dat verlangen zit er. Zij willen echt wat leren.

Wil je reageren op deze blog? Laat je reactie dan hieronder achter.

Deel deze blog met je netwerk.