Van veeleisende banen weer dankbare banen maken

Het probleem met COVID-19 op dit moment is niet alleen het oplopende aantal besmettingen. Het is vooral het feit dat de zorg niet meer de capaciteit heeft om het aan te kunnen. Die capaciteit is in rap tempo gedaald en niet alleen daar. Aan alle kanten piept en kraakt onze samenleving als het gaat om de maatschappelijke dienstverlening. Hoe kan het dat wij in Nederland tekorten hebben aan personeel in de gezondheidszorg, het onderwijs, de ggz en de politie?

Het is zinvol motiverend werk
Het zijn allemaal banen waar je écht van betekenis bent voor anderen. Dat is één van de belangrijke motivatoren in werk. Het vraagt ook echt iets van je competenties en van je autonomie in het handelen. Dus in de basis zijn het functies waarin je op en top gemotiveerd aan het werk kan. Echt iets voor mensen die als professional zinvol werk willen doen. Hoe komt het dan toch dat er tekorten zijn en meer mensen deze branches verlaten dan erbij komen? Dat komt omdat wij van dankbare banen veeleisende banen hebben gemaakt.

Waar we allemaal eisen aan zijn gaan stellen
Dat ligt onder andere aan leiders in de politiek en de publieke sector, die sturen vanuit een sterke controlebehoefte. Kostenbeheersing leidt tot administratieve rompslomp, die voor mensen weinig relatie heeft met waar het echt om gaat. Er wordt gestuurd op efficiëntie, op meer werk in minder tijd. Daarnaast worden er allerlei kwaliteitseisen gesteld, zowel vanuit de politiek als vanuit brancheorganisaties. Daar komen jaarlijks allerlei verplichte activiteiten uit die van professionals verwacht worden om aan deze eisen te blijven voldoen. Bovendien zijn wij het zelf die veeleisend zijn: wij burgers, cliënten en ouders. Wij verwarren verworvenheden met rechten. We eisen niet alleen dat we snel geholpen worden, we komen ook met allerlei eisen over de manier waarop we geholpen willen worden. Vanuit het liberale marktdenken zien wij ons steeds als een consument die eisen mag stellen aan alle dienstverleners.

Wat een negatieve spiraal op gang heeft gebracht
Eisen die van buitenaf worden opgelegd, verminderen de intrinsieke motivatie en het plezier in het werk. De eerste mensen die deze dienstverlenende branches verlieten, zagen kansen elders om autonoom aan de slag te gaan. Niet voor niets zijn er zoveel professionals in Nederland ZZP-er geworden. De toenemende hoeveelheid werk in relatie tot de beschikbare middelen en de spanningen die dat weer oproept met burgers, cliënten en ouders, leidt tot toenemende gevoelens van machteloosheid, incompetentie en zinloosheid bij de publieke dienstverleners. In combinatie met de negatieve berichtgeving is een negatieve spiraal op gang gebracht die de tekorten vooralsnog groter maken. Daarom is het hoog tijd voor radicale verandering.

Wat zou er gebeuren als we vertrouwen op intrinsieke motivatie?
Waarom vinden we het belangrijk om die eisen te stellen? Dat is een goede vraag, want eigenlijk is dat helemaal niet nodig. Als wij allemaal naar onszelf kijken, dan zien wij iemand die de beste intenties heeft, die zijn best wil doen in zijn werk, die verantwoordelijkheid wil nemen en die wil laten zien wat die kan. Wij hebben helemaal geen normen en eisen nodig om gemotiveerd te worden om kwaliteit en prestaties te leveren. Mensen zijn intrinsiek gemotiveerd om dat te doen. Wat zou er gebeuren als leiders in de politiek en de publieke sector daarop gaan vertrouwen? Wat zou er gebeuren als brancheorganisaties vooral laten zien wat interessante ontwikkelingen in het vak zijn en erop vertrouwen dat mensen daarin zelf geschoold willen worden als zij denken dat het van toegevoegde waarde is? Wat zou er gebeuren als wij als burgers, cliënten en ouders erop vertrouwen dat die professionals het beste met ons voor hebben, deskundig zijn en ons echt willen helpen?

Wat zou er gebeuren als leiders sturen op betekenisvolle en positieve doelen?
De verandering die dat vraagt van leiders en brancheorganisaties, is dat zij gaan sturen op positieve doelen en dat zij professionals de ruimte bieden om daar vanuit hun eigen vakkundigheid aan bij te dragen. Met positieve doelen kan de focus gelegd worden op wat echt betekenis geeft en wat de wezenlijke maatschappelijke bijdrage is. Als je van daaruit verlangens kan versterken, heb je geen eisen nodig. De taal is daarbij heel belangrijk. Zijn wij in de gezondheidszorg bezig om mensen beter te maken? Of zijn wij bezig om kwaliteit aan leven toe te voegen? Zijn we als politie bezig om orde te handhaven? Of zijn wij bezig om veiligheid te creëren? Zijn wij als school bezig om te zorgen dat kinderen examens halen en laten zien aan welke norm zij voldoen? Of zijn wij bezig om potentieel tot bloei te brengen? Kortom, welke betekenisvolle en motiverende doelen kun je stellen die richting geven aan het handelen van professionals?

En wat zou er gebeuren als we gewoonweg meer dankbaar zijn?
De verandering die het vraagt van ons burgers, cliënten en ouders, is dat wij dankbaar mogen zijn voor het feit dat deze professionals er zijn en ons willen helpen. Als je wilt dat mensen je met plezier helpen, vraag dan op een vriendelijke manier om hulp. Als je het niet direct krijgt, kijk even om je heen wat er aan de hand is. Heb geduld, compassie en vertrouwen. Je komt aan de beurt. Duurt het te lang? Toon interesse en belangstelling. Stel vragen. Geef gerust en vriendelijk aan wat jouw behoefte is. En als je uiteindelijk geholpen bent, spreek je dankbaarheid uit.

Wij allemaal hebben een rol te spelen om van veeleisende banen weer dankbare banen te maken. We hebben onze publieke dienstverleners nodig. Zij vormen de ruggengraat van onze samenleving.

Deel deze pagina met je netwerk: