“Waarom Greta Thunberg voor mij een wereldleider is”

Afgelopen week heeft de toespraak van Greta Thunberg tijdens de klimaatconferentie van de VN veel stof doen opwaaien. Zij sprak op een indringende wijze de aanwezige wereldleiders toe. Als een profeet van deze tijd sprak zij hen aan op het nemen van hun verantwoordelijkheid. Door de impact die haar toespraak heeft, heeft zij wat mij betreft laten zien dat zij de grootste wereldleider was die daar aanwezig was. Alleen al omdat het ontegenzeggelijk van waarde is om haar te volgen.

Een leider raakt je
Haar toespraak werd beoordeeld als emotioneel. En dat was het ook oprecht, omdat zij zich kwaad maakt over het feit dat alle rationele argumenten en feiten tot nu toe nog onvoldoende hebben geleid tot het radicale milieubeleid dat nodig is om het tij te keren. Boosheid die uit zo’n krachtige verontwaardiging komt is juist heel waardevol. Het maakt bij haar het lef los om te zeggen waar het op staat en op een directe en indringende wijze anderen aan te spreken. Wat mij betreft sprak zij niet alleen de wereldleiders daar aan, zij sprak ons als volwassenen allemaal aan. Juist omdat wij verandering kunnen en moeten brengen. Gezien de grote hoeveelheid aan zowel positieve als negatieve reacties liet het vrijwel niemand onberoerd. En dat is waar je het lef voor moet hebben als leider als je verandering wilt: het lef om andere mensen te raken. Anders komt er geen beweging.

Een leider creëert urgentiebesef
Naast impuls, had Greta’s speech ook een groeiend urgentiebesef tot gevolg. Waar halen wij het lef vandaan om onze hoop bij de jeugd te zoeken, stelde zij. Terwijl wij niet het lef tonen om de radicale keuzes te maken die de jeugd hoop en toekomst geven? Ze spreekt ons aan op onze fossiele verslaving aan olie, gas en kolen. Natuurlijk zijn we daar niet zomaar van afgekickt en is de noodzakelijk transitie ingewikkeld en omvangrijk. Toch is het enige moment van veranderen ‘nu’. Iedereen die wel eens ergens verslaafd aan is geweest kan je vertellen dat ‘morgen ga ik stoppen’ geen besluit is maar uitstel van executie. Als je echt anders wilt, dan gaat het om de besluiten die je in het hier en nu neemt om het anders te doen. Hoe hoger de urgentie die we voelen, hoe groter de kans dat we bezig gaan met wat er wel mogelijk is en over alle ‘ja maars’ heen willen stappen. Het is tijd om te handelen en te doen wat in ons vermogen ligt.    

Zo’n leider roept ook weerstand op
Als een leider zoals Greta je zo indringend aanspreekt en raakt, dan roept dat ook weerstand op. Ook al spreekt zij uit dat zij niet gelooft dat ons handelen voortkomt uit de slechtheid van ons karakter, haar speech kan je wel het gevoel geven dat je wordt aangesproken als asociaal, egoïstisch, zwak, slap of een ander gevoel dat je ego ondermijnt. Dat roept cognitieve dissonantie op: wij kunnen het niet hebben als gedachten strijdig met elkaar zijn. De cognitie “Greta heeft gelijk” en bijvoorbeeld “Ik ben een zwakkeling” kunnen we niet verenigen. Dat proberen we op te lossen door één van de twee denkbeelden te verwerpen en dat is meestal  het beeld dat het makkelijkst te ontkennen is en het minste geweld doet aan ons zelfbeeld. Dan komen er allerlei excuses zoals het ontkennen van de feiten, denken dat je al genoeg doet of dat je best wilt en dat anderen eerst moeten veranderen. De ergste manier waarop mensen hun cognitieve dissonantie probeerden op te lossen, was door Greta zelf af te schilderen als iemand die je niet serieus hoeft te nemen: het is een zielig meisje met een stoornis. De speech van Greta was evenwel zo raak en indringend, dat je je af mag vragen wie er autistisch is als je de essentie van de boodschap niet hebt ontvangen.

Uit ongemak ontstaat echter ook vaak beweging
Natuurlijk voel je ongemak bij deze speech. De film van Al Gore over het klimaat heette niet voor niets ‘An inconvenient truth’, oftewel een ongemakkelijke waarheid. Het grote verschil is echter dat Greta ons veel sterker persoonlijk heeft aangesproken en ons ongemakkelijk laat voelen als we nog steeds niets of te weinig blijven doen. Dat is super krachtig, want beweging en verandering in urgente situaties wordt juist ingegeven door de wens om ons ongemak op te lossen. Dan hebben we dus een keuze als autonome mensen. We kunnen kiezen om onze cognitieve dissonantie op te lossen door Greta en haar verhaal te ridiculiseren. Of we kunnen ervoor kiezen om vanuit ons ongemak iets te gaan doen. Die impact had het in ieder geval op mij en vast op meer mensen. Als er maar genoeg mensen in beweging komen, dan vormen die de voorhoede waardoor anderen straks niet meer achter kunnen blijven.

Welke impact het op mij had

Na het zien van Greta’s speech voelde ik het ongemak en de urgentie nadrukkelijk in mijn onderbuik. Ook al ben ik iemand die al heel lang van alles doet om milieuvriendelijk te leven en daar steeds weer stappen in zet. Als ik de site afga van “Iedereen doet wat”, dan kan ik daar veel punten van afstrepen. Al heel lang zitten we bij een groen energiebedrijf. We hebben ons huis aan alle kanten geïsoleerd. Iedere lamp die vervangen moest worden werd een ledlamp. En de laatste tijd eten we vaker vegetarisch dan dat we nog vlees eten. En ineens voelde dat toch nog niet als voldoende. Natuurlijk gaan we op termijn zonnepanelen installeren, van het gas af en elektrisch rijden, alleen is dat nog niet zo snel geregeld. Wat kon ik nu direct doen, waarmee ik een verschil kan maken? Toen bedacht ik mij: “Bij veel bedrijven kan je de CO2 uitstoot van hun dienstverlening compenseren. Zou ik dat zelf ook kunnen regelen?” Op het internet ben ik op zoek gegaan naar een site waar ik de ecologische voetafdruk van ons gezin kon laten uitrekenen. Vervolgens vond ik een site waar ik dat kon compenseren door het financieren van een project in India. Dat was al een stap. Maar deed ik al voldoende? Toen zag ik een mailing van Triodos, die aangaf op welke wijze zij CO2 compensatie regelden voor beleggingen. Bij de betreffende organisatie bleek dat ik voor minder geld nog veel meer kon compenseren door bomen te laten planten. Ik heb gelijk geregeld dat ik de CO2 van ons gezin jaarlijks tienvoudig compenseer. Zo kan je ervan op aan dat de dienstverlening van Drives@School wat betreft uitstoot meer dan klimaatneutraal is. Daarnaast heb ik gecompenseerd voor een aantal gezinnen die het niet zouden kunnen betalen

Wie volgt?

Dat voelt al een stuk beter. En toch blijft het ongemak. Gelukkig maar, want de situatie is dermate ernstig dat wij ons continu bewust moeten blijven van onze keuzes. Zo gaan die zonnepanelen er echt wel komen. Het gaat er ook niet om dat iedereen ‘wat’ doet. Het gaat erom dat iedereen ‘alles’ doet dat in zijn of haar vermogen ligt om het tij te keren. Daarvoor moeten we niet compenseren, daarvoor moeten we overcompenseren. Dat besef en die impact is door Greta Thunberg tot mij doorgedrongen. Daarom is zij voor mij een wereldleider en ben ik haar volger. Wij volgt nog meer?

Wil je reageren op dit blog? Laat je reactie dan hieronder achter.

Deel deze pagina met je netwerk: