Waarom negativiteit logisch is, … en toch niet in het onderwijs hoort

Binnen het onderwijs wordt je vaak geconfronteerd met negativiteit. Er wordt veel geklaagd over alles wat ‘moet’, wat wordt opgelegd door Den Haag, inspectie, bestuur en schoolleiding. De werkdruk is een terugkerend thema en naarmate het schooljaar op zijn einde loopt lijken leerkrachten steeds meer bezig te zijn met ‘overleven’. Dat is volledig begrijpelijk en logisch. Tegelijkertijd is het ook desastreus voor het leerklimaat.

De functie van negatieve emoties
In onze evolutie zijn negatieve emoties heel belangrijk geweest. Zodra wij te maken kregen met gevaar, met een te kort aan voedsel of andere bedreigingen zorgden zij voor een sterke fysieke impuls die ons aanzette tot vluchten, vechten of bevriezen. Het zijn drie strategieën die ons hielpen om te overleven. Daarom is het volkomen logisch dat een gevoel van tekort (ook aan bijvoorbeeld tijd en energie) leidt tot overlevingsgedrag en dus tot negatieve emoties.

De keerzijde van negatieve emoties
Gevaar vraagt om focus en vernauwt ons blikveld. Iedereen kent het dat boosheid, angst, te veel stress en andere negatieve emoties er voor zorgen dat wij minder helder kunnen nadenken. Ook wetenschappelijk onderzoek heeft het verband aangetoond tussen angst en het blokkeren van cognitieve functies bij mensen. Dat is natuurlijk een ongewenst effect als je bezig bent met onderwijs.

De functie van positieve emoties
Psychologe Barbara Frederickson vroeg zich juist af wat de evolutionaire functie van positieve emoties is. Door onderzoek kwam zij erachter dat mensen in een dergelijke stemming creatiever en inventiever zijn. Volgens haar komt ons brein door positieve emoties juist meer open te staan voor leerervaringen. Die ervaringen waren evolutionair interessant omdat wij daarmee gevaar en bedreiging konden leren voorkomen en het ons meer mogelijkheden gaf om met problemen om te gaan.

Wat dat betekent voor scholen
Als positiviteit ons open stelt om te leren, dan horen positieve emoties de boventoon te voeren in de school. Ook als de druk op presteren toe neemt? Juist dan! Want uit onderzoek blijkt dat geluk tot prestatie leidt en niet andersom. Zijn negatieve emoties daarmee taboe? Natuurlijk niet. Die hebben nog steeds een functie: ze maken je alert. Zolang het maar niet de doorslag geeft. Want als wij bezig zijn met overleven, zijn wij niet aan het leren. En dat laatste is toch de kern van de zaak.

Zit je soms zelf in een “overlevenstand”? Dan mag je compassie hebben met het feit dat het zo is, maar is het zonde als het zo blijft. Als je niet de vakantie aan het einde van het schooljaar in wilt vluchten, dan is de VIP-dag “Rust voor jezelf, perspectief voor de school” iets voor jou. Samen kunnen wij het keren. De school verdient een schoolleider die positief is ingesteld!

Deel dit bericht met je netwerk: