Wat essentieel is als scholen van elkaar willen leren

​Er was een hoop negatieve berichtgeving naar aanleiding van de presentatie van De Staat van het Onderwijs afgelopen woensdag. Politici en media leken vooral de negatieve conclusies uit de steekproef van de inspectie aan te halen. Anderen vielen daar terecht overheen om het te nuanceren en om aan te geven dat er ook heel veel wel goed gaat in het onderwijs. Het leek een herhaling van zetten uit voorgaande jaren. Toch hoorde ik iets nieuws in het verhaal van de inspectie. Voor het eerst komen ze met de tip dat scholen die onvoldoende scoren, kunnen leren van scholen die het voor elkaar hebben. Om echt te leren van succes, zijn een aantal aspecten wel essentieel.

Weet waar je al op kunt bouwen
Als je als school een onvoldoende beoordeling hebt gekregen van de inspectie, dan is dat een enorme knauw. Want iedereen binnen de school doet zijn stinkende best met hart voor de kinderen. Dus zo’n oordeel dat doet iets met motivatie en zelfvertrouwen en dan sta je niet direct in de stand: “laat ik eens fijn kijken hoe anderen dat doen.” Daarnaast krijg je zo’n beoordeling ook als er al heel veel wel deugd aan het onderwijs. Het is essentieel om te beginnen bij het inventariseren van de zaken waar men trots op is in de school. Wat wordt gewaardeerd aan de manier waarop het onderwijs wordt georganiseerd en verzorgd. Waarom vindt men dat belangrijk? Wat zegt dat over wat men vooral fundamenteel wil vasthouden om op voort te bouwen?

En waar je meer van wilt
Als de positieve verhalen van de momenten waarop het onderwijs op zijn best is binnen de school worden verzameld, dan maakt dat verlangens los. Dat maakt het een stuk makkelijker om te verwoorden waar je meer van wilt. Op welk gebied zou je ontwikkeling willen zien? Waar wil je met elkaar beter in worden? Dat maakt de zoektocht naar een school waar je van kunt leren zowel gemotiveerder als gerichter. De kans is dan een stuk groter dat je gaat kijken op een plek die aansluit bij de stap die je met elkaar wilt maken.

Zodat je gericht kunt onderzoeken
Vervolgens is het een kunst om het succes van een andere school te onderzoeken. Want als je alleen gaat observeren wat anderen doen en dat gaat kopiëren, dan mis je essentiële vormen van begrip om het naar je eigen situatie te vertalen. Het is belangrijk om zowel het observeren als het interviewen voor te bereiden. Wat wil je zien, onderzoeken en weten? In een interview kun je bijvoorbeeld vragen waar het proces voor hen is begonnen en hoe dat vervolgens is verlopen. Wat is daarin van waarde geweest? Is er iets dat ze achteraf gezien nog anders hadden willen doen? Wat zouden zij anderen adviseren? En als je wilt weten wat de aanpak potentieel voor je school kan betekenen, kun je vragen wat hun mooiste voorbeeld is van hoe hun aanpakt werkt. Waar begint dat verhaal? Wat was de precieze aanpak? Wat was het effect? Wat maakt dat het werkte? Wat zegt dat over de werkende principes van de aanpak? Dit vooraf onderzoeken is ook nuttig voor het observeren, want je gaat sommige dingen pas zien als je het door hebt. En dat kan weer nieuwe vragen oproepen over de vertaling naar de praktijk.

Om er waarde voor jezelf uit te kunnen halen
Terug op school is het belangrijk om de opgedane kennis en ervaring systematisch te verzamelen en met elkaar te verwerken. Wat heeft men gewaardeerd aan wat men gezien heeft? Waarom heeft men dat gewaardeerd? Wat herkent men in de aanpak van deze school in de eigen praktijk? Wat zou men graag willen overnemen? Waarom is dat belangrijk? Stel dat we zo geweldig mogelijk onze kracht en die van de andere school weten te benutten en verenigen, hoe ziet het er dan uit? Wat wordt er dan mogelijk? Wat leren we van hun implementatie? Waar zouden we kunnen beginnen? Wat zouden we eens kunnen proberen? Wanneer en hoe gaan we de progressie evalueren? Al onderzoekende doorloop je met elkaar de waarderende cyclus en daarmee een diepgaand leerproces waarmee je de essentie van wat er werkt je eigen maakt.

En misschien smaakt dat naar meer
Het is fantastisch om zo van andere scholen te leren. En als men de smaak te pakken heeft van het onderzoeken van andermans succes en de basis is op orde, dan kan het ook heel interessant zijn om eens out of the box te gaan kijken. Wat zijn organisaties uit andere branches waar je wat van zou willen leren? Wat zijn organisaties waar medewerkers bewondering voor hebben en waar ze nieuwsgierig naar zijn? Hoe werken bijvoorbeeld bij Buurtzorg de zelfsturende teams? Wat maakt dat het zo werkt? Hoe komt Tony Chocolonely tot nieuwe smaken? Wat zegt dat over innovatie? Op welke manier weet Cool Blue met werkplezier mensen te binden en te werven? Wat betekent dat voor profilering?

Hoe gaaf is het als zo alle breinen open gaan staan voor nieuwe ervaringen? Dat zien we toch ook graag bij de leerlingen? Waar sta jij open voor? Bij welke school of organisatie zou jij eens willen kijken?